ዝኽሪ መስተፋቕር፣ ካብ ከብሒ ቍልዕነት

መሸም ብዙሕ ሰብ ነናቱ ዝኽሪ ቍልዕነት ኣሎዎ። ድሕሪት ግልጽ እንክብል ከኣ ከም ሰበይ ቅጅል ዝብለኒ ፍጻመ ኣሎኒ፣ ዘስሕቐኒ፡ ዘተክዘኒ፡ ዘናፍቐኒ፡ ዘገርመኒ። እዛ ሕጂ ዝዝክራ ዘለኹ ሓንቲ ካብኣተን እያ።

ቅድሚ’ዚኣ፡ ገና ትምህርቲ ከይጀመርና፡ ኣብ ገዛውትና ኴንና ብርሑቕ እነማዕዱዎ ጐቦ ነበረ’ሞ፡ ቀስተ-ደመና ዝተሰለመ ሰማይ ተጐዝጒዙዎ ስለ ዝርኣና፡ “ሰማይ ክንትንክፍ” ተበሃሂልና ሓቢርና ነቐልና። ኣዚና ህንጡያት ድማ ነበርና። እቲ ጐቦ ከምቲ ዝመሰለና ኣይጸንሐን፣ እናክንቀርቦ እናረሓቐና ብዙሕ ሳዕ ክንምለስ ተማታእና። መወዳእታኡስ ነቲ ጐቦ ሓዀርናዮ ደኣ፣ ሰማይ ግን ኣይጸንሓናን።  

ትምህርቲ ምስ ጀመርኩ ኣብ ወከፍ ዝነበርኩዎ ክፍሊ፡ ካብ ሓድሕድ ኣብሊጽና እንቀራረብ ማንዛ ነበረትኒ። እቲ ስምዒት’ቲ እንታይ ምዃኑ ኣይርድኣንን። ኣብ ካልኣይ ክፍሊ ሶፍያ ዝስማ ከም ኣዕሩኽ ንፋለጥ ነበርና። ንጠማመት፣ ካልእ ሕልፊ ግን ኣይነበረን። ምስ ተፈደስና፡ ኣነ ኵዕሶ ክሳዕ ዝጻወት ቦርሳይ ሒዛትለይ ትኸይድ። ገዛኦም ሓደ ኣንጎላ ቅድሚ ገዛና ስለ ዝነበረ፡ ኣብቲ ኣፍደገ ኰይና ድማ ትጽበየኒ። እዚ፡ ማንም ቈልዓ ዝረኽቦ ሓለፋ ኣይነበረን። ናብ ሳልሳይ ክፍሊ ምስ ሓለፍና ኣብ በበይኑ ክፍሊ ስለ ዝተመደብና ግን ኣይቀጸለን።

ኣብ ቤት ትምህርቲ ዓብደላ ጎናፍር (ኣስላምያ) ኢና እንመሃር ዝነበርና፣ ንእስ ኢላ ምጭውቲ ቤት-ትምህርቲ። ኣብ ሳልሳይ ክፍሊ ናይ ሶፍያ ቦታ ብሳምራዊት ተተክአ፣ ግን ከኣ ብዘይ ንቡር መንገዲ። ካብ ትምህርቲ ምስ ተፈደስና ክሳዕ ድኳኖም (ሓድሽዓዲ) ይጐያ። ንምንታይ ከምኡ ይገብር ከም ዝነበርኩ ኣይፈልጥን። ንሳ’ውን ንኣሕዋታ ኣየሰምዓትለይን። ቈልዓ ከለኻ ነቲ ዝስምዓካ ብኸመይ ከም እትገልጾ ካብ ዘይምፍላጥ ዝሰዓበ እዩ ዝኸውን።

በቲ ግዜ’ቲ፡ 1988/9፡ ባህሊ ኣፈቓቕራ መንእሰያት ከምዚ ናይ ሎሚ ኣይነበረን። ንደቂ ገዛውትና ዝፈተውወን ወይ’ውን ኣዕሩኽተን ኣወዳት ክረኽቡወን ናብ ገዛውትና እዮም ዝመጽኡ ዝነበሩ። ገለኦም’ውን ዳርጋ ደቂ ገዛውትኻ ይቕየሩ። ንብዙሓት ድማ ደብዳበ የብጽሓሎምን እገለ ትጽውዓኪ ኣላ ኢለ የውጽኣሎም ነበርኩ። ዓርኪ ዓበይቲ ክኸውን ድማ በቓዕኩ፣ ገለኦም ቀቝሩብ የዕልሉኒ ነበሩ። ብኦም ኰነ ብኣታተን ኣቓልቦ ይረክብ ስለ ዝነበርኩ ድማ ተፈትዩኒ ነበረ። ኣብ ርእሲኡ’ውን ትምህርቲ የረድኡንን ንሲነማይ ይህቡኒን ነበሩ።

ሓደ መዓልቲ ሓድሕዶም እና’ዋግዑ፡ ብዛዕባ መስተፋቕር ከዕልሉ ሰማዕኩዎም’ሞ ኣዝዩ ደንጸወኒ። መስተፋቕር ብዘሎዎ ስንኻ መዊጽካ ነታ ዝፈተኻያ ፍሽኽ እንተ ኢልካያ ደድሕረኻ ሰልሰል ትብል – ክፍትኖ ደለኹ። ካብቲ ሰማይ ክንትንክፍ ዝኸድናዮ ጐቦ ዝቐለለ መሰለኒ። ካብቲ ባዕልኻ ክትሰርሖ እትኽእል ዓይነታት መስተፋቕር ዝቐለለት ዝበልኩዋ ድማ ክሰርሓ ሓለንኩ።

ተኽሊ ወይኒ ዝጽልጸለሉ ወቕቲ እዩ ዝነበረ። እታ ካብ ዲጋ ክለውሊዕ ብዝመጽአ ጨንፈር ዘጠጣዕኩዋ ወይኒ ናይ ካንሸሎና፡ ተጸልጺላ ካብቲ ዝተጠናነገ ጨናፍር ነዊሕ ዝቕመቱ መመሺተ ብምእካብ ንግዳም ወጻእኩ። ንቘልዑ ገዛውትና ሓሓደኦም ብምሃብ ድማ መንካዕ ንምህዳን ተዋፈርና። ጸሓይ ዓራርቦ ስለ ዝነበረ እናተሓምበባ ኣብ ሰማያት ገዛውትና ጥንቅላዓሸው እናበላ ይበራ ነበራ። ሓንቲ መንካዕ ምውዳቕ ከም ዘይንስእን ድማ ተተስፍየ ነበርኩ።

ወዮ መንካዓት እናሸዀኻ ክሳዕ እንደክም ገበራና። መዓልታት ወሲኽና ክቐንዓና ኣይከኣለን። እቲ ጻዕርና፡ መንካዕ ኣውዲቕና መልሓሳ ቈሪጽና ንምውሳድ እዩ ዝነበረ። ተስፋ ምስ ቀበጽኩ፡ በቲ ዝተረፈ ነገራት ገይረ ክፍትኖ ወሰንኩ።

እቲ መስተፋቕር ንምስራሑ ኰነ ኣብታ ጓል ዝትግበረሉ መስርሓት ነበሮ። ዕንጕለ፡ ድልኽ በርበረን መልሓስ መንካዕን ሓዋዊስካ ኣባኮቦራ (ዝንከባለል ደሮና) ሸፊኑ ከም ዝሓልፎ ትገብር። ኣባኮቦራ መናብርቲ መንደፈራ ስለ ዝነበረ ንምርካቡ ኣየጸገመን።

ሰኑይ ካብ ተረኛታት ኮስተርቲ ክፍልና ስለ ዝነበርኩ ኣንጊሀ ከድኩ፣ መስተፋቕር ድማ ኣብ ጎማ ተጠቕሊላ ኣብ ቦርሳይ ነበረት። ምስ ዓርከይ ኤፍረም ገዛኢ ድማ ብኸመይ እቲ መስተፋቕር ንሳምራዊት ከም እንገብረላ ተላዘብና። ዕረፍቲ ክሳዕ ዝኣክል ድማ ምስ ምሉእ ቀልብና ኣይነበርናን።

ነቲ መስተፋቕር ኣብ ልዕሊ ሽንቲ-ማያ ኣንቢረ ክረግጾ ኣሎኒ – ሽዑ ድማ እያ ደድሕረይ ክትሰልል። ኣጋጣሚ ኰይኑ፡ እቲ ቤት-ትምህርትና ጫፍ ስለ ዝነበረ፡ ኣብ ዕረፍቲ ናብ ግዳም ወጺእና ኢና ንሸይን ዝነበርና። ላዕለዋይ ሸነኽ ናይቲ ጐልጐል ናይ ደቀንስትዮ ክኸውን ከሎ፡ ታሕተዋይ ወገን ድማ ናይ ደቂ-ተባዕትዮ እዩ። ኣነን ኤፍረምን ድማ ሳምራዊትን መሓዙታን ኣብ ምጽንጻን ነበርና። ግናኸ ክሸና ናብ ግዳም ኣይወጽኣን፣ ኣብ ቀዳማይ መዓልቲ ኣይሰለጠን።

ካልኣይ መዓልቲ ካብ ቀጽሪ ቤት-ትምህርቲ ምስ ወጽኣ ምስ ኤፍረም ናይ ታሕጓስ ተጠማመትና። ኣብታ ኣወዳት ክንበጽሓ እንኽእል ደረት ደው ኢልና፡ ኣበይ ኮፍ ከም ዝብላ ኣማዕደናየን። ኣባይቲ ንኽስራሕ ንመሰረት ዝተራገፈ ኵምር-ኵምር ዝበለ ኣእማን ተኸዊለን ኮፍ በላ። ነታ ቦታ ምስ ካልእ ከይነደናግራ ብትዅረት ኣጽናዕናያ።

ቃጭል ተቓጪሉ እተዉ ምስ ተባህለ፡ ኣብ ሓደ ከውሊ ተላሒግና፡ በትሪ ሒዙ ተማሃሮ ዝዅብኵብ ዝነበረ መምህር ክሳዕ ዝኣቱ ጸናሕና። ብዅትር ህንጡይነት ነፊርና ኣብታ ቦታ ተረኸብና። ጸሃይነሽ በዚ ነይራ፡ ሳምራዊት በዚኣ ነይራ እናበልና ድሕሪ ምዝርራብ፡ መስተፋቕረይ ካብ ጁባይ ኣውጺአ ኣብቲ ዝጠለለ መሬት ኣንቢረ ብኽልተኡ ኣእጋረይ እና’በራረኹ ሓማተልኩዋ። ኣብቲ ከባቢ ጥር ዝብል ተመሃራይ ኣይነበረን፣ እናጐየና ኣብ ልዳት ቤት-ትምህርትና በጻሕና። ብውሽጢ ዝነበረ መምህር ብዝሑ ዘይዝክሮ ኣብ ከብዲ ኢድና ሃሪሙ ክንኣቱ ፈቐደልና።

እታ ክፍልና ብሰለስተ መስመር መናብር ዝተሰርዐት እያ። ወከፍ መንበር ድማ ሰሰለስተ ተማሃሮ ትሕዝ። ኣነን ኤፍረምን ብጸጋማይ ጫፍ፡ ብዓል ሳምራዊት ድማ ብየማናይ ጫፍ ኮፍ ይብላ። ለውጢ እንተ’ልዩ እናሻዕ ንጥምተን ነበርና። ሕቱኽቱኽ እናበልና ብዓብይ ህንጡይነት ንምፍዳስ ተጸበና። ሽዑ መዓልቲ ኣይጐየኹዋን፣ ውጽኢት ናባይ ከጕይያ ዝኽእል ንምርኣይ እየ ተሃዊኸ ዝነበርኩ።

ዝተለወጠ ኣይነበረን። ሓሊፈ ጸኒሐ ፊተ-ፊታ እናጠመትኩ እንተ ሓለፍኩዋ ወይከ። ንጽባሒቱ፡ ንሳልስቱ. . . ኵነታት ከም ቀደሙ። ኣብቲ ቅንያት፡ ተላኢኸ ብዕዳጋ እኽሊ እናሓለፍኩ ንኤፍረም ናብ ድኳኖም ኣላገስኩዎ። ኣብቲ ዕዳጋ እኽሊ ዝመታ መንካዕ ዝርከባ እንተ ኰይነን ሓተትኩዎ። ኣቦኡ ክፋል ኣካሉ ለሚሱ ኣብ ውሽጢ ድኳን ነበረ። ናብቲ ዕዳጋ ከይድና ሃሰው በልና። ኤፍረም ንሓደ ዝፈልጦ ምስ ሓተቶ፣ “መንካዕ ፈጺመን ክተሓዛ ኣይክእላን እየን፡” ኢሉ ተስፋ ኣቝረጸና። ስኣን መልሓስ መንካዕ ምርካብ መስተፋቕርና ከም ዘይሰርሐ ድማ ተሰምዓና።

ኣብቲ ቅንያት፡ ኤፍረም ካልእ ሓሳብ ኣምጽአ፡ “ኣብ ናይ ካልእ ጓል ሽንቲ-ማይ ረጊጽካዮ ከይትኸውን፧” ዘሰንብድን ህንጡይነት ዝፈጥርን ሕቶ እዩ። ካብተን ምሳኣ ዝነበራ ብፍሉይ ትጥምተኒ እንተ’ልያ ፈተሽና፣ ዝተለወጠ ኣይነበረን።

ኣይሰመረልናን፣ ሳምራዊት ደድሕረይ ሰልሰል ዘይምባላ ጥራሕ ኣይኰነን ዘይሰመረ። እቲ፡ ስውር-ሓይሊ እናሰርሐ ክንርኢ ዝነበረና ዕንዱር ናይ ቍልዕነት ህንጡይነት እውን’ዩ ዘይሰመረ።

***

(ነዚ ግርህና ናይ ቍልዕነትና ኣልዒልና ምስ ኤፍረም እንተ ነዕልል፡ ዝረሳዕኩዎ ዝርዝራት ምወሰኸ፣ ምሰሓቕናን ምናፈቕናን። ድሕሪ ግዜ፡ ኣነ ናብ ኣስመራ ግዒዘ፡ ንሱ እዋን ኣርኪቡሉ ኣብ ሰራዊት ብዙሕ ዓመታት ኣቝጺሩ፣ ካብ ምርእኣይ ዝሓልፍ ግዜ ኣይረኸብናን። ናብ ሱዳን ከም ዝሰገረን ኣብ ማእከላይ ባሕሪ ህይወቱ ከም ዝሰኣነን ዝሰማዕኩሉ ድማ ብቕደም-ሰዓብ ነበረ።)