Category: advanced

ብስፐንሰር ጆንሰን

(ሓንቲ መዓልቲ ናብቲ ተመዲበዮ ዝነበርኩ ኩባንያ ህንጻ ምስ ወፈርኩ፡ ኣርክቴክት ቴድሮስ ንእሽቶ መጽሓፍ ሒዙ ነበረ – “Who Moved My Cheese?” እትብል። “ኣብ ሓንቲ ሰዓት ኣንቢብካ ትመልሳ እንተዄንካ ክህበካ፡” በለኒ። እቲ ብድሆ ኣይጸላእኩዎን፣ ኣንቢበ መለስኩሉ። ብድሕሪኡ፡ ኣብ ፈለማ 2009 እዩ ዝነበረ፡ እናተርጐምኩ ኣብ ጋዜጣ ሓዳስ ኤርትራ፡ ዓምዲ ሕብራዊት ብርዒ፡ ኣብ ብዙሕ ክፋላት ኣውጻእኩዋ – “ነቲ ፋርማጆይ መን ኣልዓሎ፧” ብዝብል። ዋላ’ኳ ኣናጹ ፈርማጆ ዝፈትዋ እንተዀና፡ ምስ ቍንቍኛ ናይቲ ዛንታ ዝሳነ ግን “እንጌራ እዩ” ኢለ ስለ ዝሓሰብኩ፡ “ነቲ እንጌራይ መን ወሰደለይ፧” ብምባል ቀዪረዮ፣ ከምቲ፡ “ዓዲ እንጌራኻ እዩ ዓድኻ፡” ዝበሃል ማለት’ዩ። እቲ ኣብ መወዳእታ ገጻት ናይታ መጽሓፍ ዘሎ “ዘተ” ዝብል ኣብዚ ኣይኣተወን።)

ዛንታ ብድሕሪ እዛ ዛንታ

እዛ “እቲ እንጌራይ መን ወሰደለይ፧” ብዝብል ንኸነንብባ፡ ከነስተማቕራን ሓድሕድና ከነዕልለላን በቒዓ ዘላ ዛንታ’ዚኣ፡ ቅድሚ ምሕታማ ብዛዕባ ዝነበረ ዛንታ ከዕልለኩም ከለኹ ተድላ ይስምዓኒ።

“እቲ ኣመሓዳሪ ናይ ሓንቲ ደቒቕ፡” እትብል መጽሓፍና ገና ቅድሚ ምሕታማ፡ ስፐንሰር ጆንሰን ብዛዕባ’ዛ ናይ ‘እንጌራ’ ዛንታኡ ካብ ዝጸወየኒ ዕለት ኣትሒዘ ንማሕተም ክትበቅዕ ድላይ ነበረኒ፣ ክሳብ ክንደይ መሳጢትን ሓጋዚትን ዛንታ ምዃና’ውን እናሻዕ ሓሰብኩ።

እዚ ኣብ ሓደ ዝተወሳሰበ ሸጓሽጕ መኻን ዝተፈጸመ ዛንታ’ዚ፡ ብመገዲ ኣርባዕተ ጠባያት ኣቢሉ ብዛዕባ ለውጢ (ብዛዕባ ምቕያር) ይጸዊ። እቲ ‘እንጌራ’ ብዝብል ዝተሰየመ ቃል ድማ ተምሳሌት ናይቲ ኣብ ህይወትና ክህልወና እንደልዮ ነገራት እዩ፤ ስራሕ፡ ዝምድናታት፡ ገንዘብ፡ ዓቢ ገዛ፡ ሓርነት፡ ጸጋ ጥዕና፡ ዝዓመምናዮ ክፍለጠልና፡ መንፈሳዊ ሰላም፣ ዋላ’ውን ከም ስፖርታዊ ዘብዘብ ኰነ ጎልፍ ምጽዋት ዝኣመሰሉ ንጥፈታት ክዀኑ ይኽእሉ።

ወከፍና ነናይ ገዛእ-ርእስና ኣመለኻኽታ ብዛዕባ ‘እንጌራ’ ኣሎና፣ ሕጕሳት ከም ዝገብረና ስለ እንኣምን ድማ ንምርካቡ ንጓየ። ኣብ ዝረኸብናዮ ምስኡ ንሳለ፡ ብዝሰኣንናዮ ድማ ንጕዳእ።

እቲ ዝተወሳሰበ ሸጓሽጕ፡ ውከላ ናይቲ ባህግና ንምርካብ እንንቀሳቐሰሉ መኻን ወይ ስፍራ እዩ፣ እትሰርሓሉ ትካል፡ እትነብረሉ ሕብረተሰብ ወይ’ውን ዝምድናታትካ ክኸውን ይኽእል።

ነዛ ቀጺልኩም እተንብብዋ ዛንታ እንጌራ፡ ኣብ ዝተፈላለየ ክፋላት ዓለም ንስልጠና ኣብ ዝኸድኩሉ ይጸውያ እየ፣ ኣብ ህይወቶም ለውጢ ከም ዝፈጠረትሎም ድማ ብዙሓት ኣዕሊሎምኒ፤ ሞያኦም፡ ሓዳሮምን ህይወቶምን ንምምሕያሽ ሓጋዚት ኰይና ከኣ ተረኺባ።

እዛ ንእሽቶ ዛንታ’ዚኣ ካብ ዝጠቐመቶም ብዙሓት ሓደ፡ ናይ ተለቭዥን ኤን.ቢ.ሲ ፍቱው ጋዜጠኛ ቻርሊ ጆንስ፡ ነዛ ዛንታ ሳላ ምፍላጡ፡ ሞያኡ ካብ ምስኣን ንስክላ ከም ዝደሓነ ምስክረንቱ ሂቡ እዩ። እቲ ከም ጸብጻቢ ጋዜጠኛ ኰይኑ ዝዓየዮ ዕማም ፍሉይ ይዅን’ምበር፡ ቅጥዕታቱ ግን ዝዀነ ሰብ ክመሃሮ ይኽእል ነበረ።

እቲ ተጓንፎ ከምዚ ዝስዕብ እዩ፤ ቻርሊ ጻዕራም ጸብጻቢ ጋዜጠኛ ብምንባሩ ኣብ ኦሎምፒክስ ናይ ዝካየድ ናይ ሜዳ ጉያ ኣብ ምጽብጻብ ብዓል ሃበባ ነበረ። ኣብቲ ዝስዕብ ዝነበረ ኦሎምፒክስ ግን  ካብቲ ዝለመዶ ጉያ ናብ ናይ ምሕንባስ ስፖርት ከም ዝተቐየረ ብሓለቓኡ ተነግሮ። ኣፍልጦ ናይዚ ዓይነት ስፖርት’ዚ ስለ ዘይነበሮ ተበሳጨወ፣ ንሕሉፍ ምያኡ ኣፍልጦ ከም ዝተኸልኦ ተሰምዖ’ሞ ኣዝዩ ሓረቐ፣ “ዘይፍትሓዊ ተግባር እዩ፡” ድማ በለ። ስምዒቱ ስለ ዝተነኽአ፡ ኣብ ዝገብሮ ዘበለ ሕርቃኑ ክንጸባረቕ ጀመረ።

ኣብዛ ህሞት’ዚኣ እንከሎ ድማ’ዩ ዛንታ፡ “እቲ እንጌራይ መን ወሰደለይ፧” ዝሰምዐ። ሽዑ ንገዛእ-ርእሱ ሰሓቓ፣ ኣመለኻኽታኡ’ውን ቀየረ። ሓለቓኡ ንወዮ ‘እንጌራኡ ከም ዘልዓሎ’ ተረዲኡ ምስቲ ሓድሽ ኵነት ክለማመድ ነበሮ። ኣብቶም ዝሓደሱዎ ክልተ ዓይነታት ስፖርት ፍልጠቱ ኣዕበየ። ኣብቲ መስርሕ፡ ካብቲ ዝለመዶ ተኣልዩ ናብ ሓድሽ ተመኵሮ ምቅላዑ፡ ስምዒት ንእስነት ከም ዝፈጠረሉ ተሰምዖ።

ሓለቓኡ’ውን ንሓድሽ ኣረኣእያኡን ህርኵትናኡን ክግንዘቦ ግዜ ኣይወሰደን፣ ዝሓሹ ዕማማት ክህቦ ጀመረ። ካብ ሕሉፍ ብዝበለጸ ዓወታቱ ከስተማቕር በቒዑ፡ ኣብ “መዝገብ ፕሮፌሽናል ወሃብቲ ጸብጻብ ኵዕሶ” ስሙ ሰፈረ።

እዛ ናይ ቻርሊ ኣብነት’ዚኣ፡ ዛንታ “እቲ እንጌራይ መን ወሰደለይ፧” ኣብ ህይወት ሰባት – ካብ ናይ ስራሕ ክሳብ ናይ ፍቕሪ ህይወቶም – ካብ ዘሕደረቶ ብዙሕ ጽልዋ ሓንቲ መርኣያ እያ።

ኣብዛ ዛንታ ልዑል እምነት ስለ ዝነበረኒ፡ ቅድሚ ምሕታማ ኣብ ትካልና ንዝነበሩ ኣባላት (ልዕሊ 200 ሰባት) ኣባዚሐ ዓዲለዮም ነበርኩ። ከምኡ ዘግበረኒ ምኽንያት፡ ትካልና ቀጻልነቱ ንምርግጋጽ ጥራሕ ዘይኰነ፡ ከም ዝዀነ ትካል፡ ተወዳዳሪ ኰይኑ ክቕጽልን ኣብ ቀጻሊ ናይ ለውጢ ሓዲድ ተሰቒሉ ምእንቲ ክጓዓስን ስለ ዘለዎ እዩ። ‘እንጌራና’ ኵሉ ሳዕ እናተንቀሳቐሰ እዩ። ቅድሚ ሕጂ እሙናት ሰራሕተኛታት ንደሊ ንነብር፣ ሎሚ ግን “ነገራት ኣብ ከባቢና ብኸምዚ እዮም ዝዕየዩ፡” እናበሉ ኣብ ዝለመድዎ ተሸኺሎም ዘይተርፉን ምስ ሓድሽ ኵነት ዝተዓጻጸፉን እዮም ዘድልዩና።

ይዅን’ምበር፡ ከም እትግንዘቡዎ፡ ኣብ ስራሕ ኰነ ህይወትካ ምስ ዝመጽአ ለውጢ ክትጓዓዝ ወጣሪ ክኸውን ይኽእል እዩ – ኣብ ለውጢ ዘለካ ርድኢት እወታዊ እንተ ዘይኰይኑ። ኣብዚ ድማ’ዩ ዛንታ “እቲ እንጌራይ መን ወሰደለይ፧” ዘድሊ።

ብዛዕባ’ዛ ዛንታ’ዚኣ ዝነገርኩዎም ሰባት፡ “እቲ እንጌራይ መን ወሰደለይ፧” ድሕሪ ምንባቦም ኣሉታዊ ስምዒት ካብ ኣእምሮኦም ግፍፍ ኢሉ ክቕንጠጥ ይስምዓኒ። ኣብ ዝተፈላለየ ክፍልታት ዝዓዩ ኣባላትና እዛ መጽሓፍ ስለ ዝጠቐመቶም ከመስግኑኒ ግዜኦም ወፍዮም ይመጽኡኒ እዮም። ኣብ ዕዮኦም ክሳብ ክንደይ ከም ዝጠቐመቶምን ኣብ ትካላቶም ዝህሉ ለውጢ ብሓድሽ ዓይኒ ክርእዩዎ ከም ዘኽኣለቶምን ይነግሩኒ። እመኑኒ፡ እዛ ተምሳሌታዊት ዛንታ ንምንባባ ውሑድ ግዜ እያ እትወስድ፣ ጽልዋኣ ግና ዓሚቝ እዩ።

ኣሃዱ ኢልኩም ገጻታ ክትገናጽሉ ብዝጀመርኩም ሰለስተ ክፋላት ክጸንሓኩም እዩ። ኣብ ክፍሊ ሓደ፡ ቅድሚ ዓመታት ደቂ ክፍሊ ዝነበሩ ተመሃሮ ዳግማይ ተኣኻኺቦም፡ ኣብ ዝሰዓበ ህይወቶም ንዘጓነፎም ተመኵሮ ብኸመይ ገጢመሞ ዘዋግዕሉ “ዳግማይ ምትእኽኻብ” ዝብል ይርከብ። ክፍሊ ክልተ፡ ዛንታ፡ “ነቲ እንጌራይ መን ወሰደለይ” ኰይኑ ሕመረት ናይዚ መጽሓፍ’ዚ እዩ።

ኣብዚ ዛንታ፡ እቶም ክልተ ኣናጹ ኣብቲ ዝተኸስተ ለውጢ ብእወታ ክዋስኡ ክትዕዘቡ ኢኹም፣ ምኽንያቱ፡ ንነገራት ኣቕሊሎም ስለ ዘተኣናግዱዎ። ወዮ እቶም ዝተራቐቐ ሓንጎልን ሰባዊ ስምዒታትን ዝውንኑ ደቀቕቲ ሰባት ግን ነገራት ይጠናንጉ። ኣናጹ ዝበልሑ ስለ ዝዀኑ ኣይኰነን – ሰባት ካብ ኣናጹ ከም ዝበልሑ ዝተፈልጠ እዩ።

እንተዀነ፡ እዞም ኣርባዕተ ጠባያት ዝገብሩዎ ክትርእዩ ከለኹም፡ እቶም ኣናጹ ኰነ ደቀቕቲ ሰባት – እቲ ቀሊልን ዝተራቐቐን  – ንገለ ክፋል ገዛእ-ርእስና ዝውክሉ ምዃኖም ክገሃደልኩም እዩ። ነገራት ኣብ ዝተለወጡሉ፡ ነቲ ዝቐለለ መገዲ ምስዓብ ኣርባሒ ምዃኑ ክትርእዩ ኢኹም።

ኣብ ክፍሊ ሰለስተ፡ ሰባት እዚ ዛንታ ዝሃቦም ትምህርትን ኣብ ዕዮኦም ኰነ ህይወቶም ብኸመይ ከም ዝጥቀምሉ ዝገልጽሉ – ዘተ – ክኸውን እዩ።

ኣቐዲሞም ነዛ መጽሓፍ’ዚኣ ዘንበቡዋ ሰባት፡ ንሕመረት ዛንታ ጥራሕ ብምንባብ ንዝስዕብ ዘተ ክሓድጉዎ ዝመረጹ ኣለዉ፣ ናይ ባዕሎም ባህለት ወይ ትርጓመ ንምሓዝ። ገለኦም ድማ ነቲ ዘተ ብምንባቦም ዝያዳ ከም ዘስተማቐሩዋን ምስቲ ዝሓስብዎ ዝነበሩ ዝዛመድ ስለ ዝዀነ ብኸመይ ከተግብሩዎ ከም ዝኽእሉ ክርድኡ ከም ዘነቓቕሖምን ገሊጾም።

ኵሉ ለውጢ ጽቡቕ ወይ ኣድላዪ ማለት ዘይምዃኑ ዝተፈልጠ እዩ። እንተዀነ ግዳ፡ ኣብዛ ብቐጻሊ እትልወጥ ዓለም ምስ ለውጢ ብኸመይ ተሳኒኻ ትጓዓዝን ካብኡ ሰሰናዩ ትወስድን ምርዳእ እምብዛ ይጠቕመና’ምበር ኣይጐድኣናን።

ዝዀነዀይኑ፡ ነዛ ዛንታ’ዚኣ መሊስኩም ኣብ እተንብብሉ፡ ከምቲ ንኣይ ወትሩ ዘጓንፈኒ፡ ካልእ ሓድሽን ጠቓምን ኣጠማምታ ክትረኽብሉ፡ ምስ ለውጢ ክትጓዓዙን ዕብየት ከምጽኣልኩምን እትስፎ። ዓወት’ውን ናትኩም እዩ።

ኣብዚ እትረኽቡዎ ዘበለ ከም ዘደስተኩም ተስፋ እገብር፣ ሰሰናዩ ድማ እምነየልኩም። ኣይትረስዑ፡ ደድሕሪ እንጌራኹም ሰዓቡ!

ኬን ብላቻርድ (ፒኤች.ዲ.)

ሳን ድየጎ – ካሊፎርንያ

ዳግመ ምትእኽኻብ

ብመዓልቲ ሰንበት – ጸሓይ ደሚቓ ኣብ ዝበረቐትሉ – ኣዕሩኽ ዝነበሩ መማህርቲ ንምሳሕ ኣብ ቺካጎ ተኣኻኸቡ። ተመሃሮ ናይታ ካልኣይ ደረጃ ዝነበሩ፡ ድሕሪ ዓመታት፡ ንቐዳም ኣብ ዝገበሩዎ ዳግማይ ምትእኽካብ እዮም ነዚ ቈጸራ ዝሰርዑዎ። ብድሕሪኡ ኣብ ዝሰዓበ ህይወቶም እንታይ ከም ዝገጠሞም ክፈልጡ ድማ ተሃንጥዮም ነበሩ። እናተቐላለዱ መግቢ ድሕሪ ምብላዖም ከኣ ቍውም-ነገር ምዕላል ጀመሩ።

ኣንጀላ፡ እታ ኣዝያ ህብብቲ ናይ ክፍሎም ዝነበረት፡ “ህይወት ተመሃሪት ኰይነ ካብ ዝሓስባ ዝነበርኩ ዝተፈልየት ኰይና እያ ጸኒሓትኒ። ብዙሕ እዩ ተቐዪሩ፡” በለት።

“እማንኪ፡” ብምባል ናታን ኣብ ሓሳባ ረደየ። ናታን፡ ድሕሪ ትምህርቲ፡ ኣብታ ከተማ ናብ ዝተፈልጠን ካብ ዝምስረት ኣትሒዙ ብዙሕ ናብ ዘይተቐየረን ትካል ናይ ስድራቤቱ ከም ዝተጸንበረ ይፈልጡ እዮም። ህይወት ትልወጦ እያ ኢሎም ስለ ዘይሓሰቡ ኣብቲ ኣንጀላ ዝበለቶ ምስምማዑ ተገረሙ።

“ነገራት ክቕየሩ እንከለዉ ክሳብ ክንደይ ክንልወጥ ከም ዘይንደሊ ኣስተውዒልኩምዶ ኣለኹም፧” ሓተተ።

“ለውጢ ስለ ዘፍርሓና ንምልዋጥ ንቃወም ’መስለኒ፡” በለ ካርሎስ።

“ካርሎስ መራሒ ጋንታ ኵዕሶ እግሪ እንዲኻ ዝነበርካ፧” በለት ጀሲካ፤ “ብዛዕባ ፍርሒ እናተዛረብካ ክሰምዕ’የ ኢለ ሓሲበዮ ኣይፈልጥን።”

ናብ ዝተፈላለየ መኣዝን እኳ እንተ ተጓዓዙ (ኣብ ቤትካ ካብ ምስራሕ ክሳብ ምምራሕ ትካላት)፡ ኵሎም ብተመሳሳሊ ስምዒት ምሕላፎም ነገሩ ኣስሓቖም።

ወከፎም ኣብ ቀረባ ዓመታት ምስ ዘጋጠመ ሃንደበታዊ ለውጢ ተሳንዮም ንኽጓዓዙ እዮም ዝፍትኑ ዝነበሩ። መብዛሕቶም ድማ ነቲ ለውጢ ዝገጥምሉ ዝበለጸ ብልሓት ከም ዘይፈልጡ ይኣምኑ።

“ለውጢ ዝፈርሕ ሰብ እየ ዝነበርኩ። ኣብ ትካልና ዓቢ ለውጢ ወይ ዕድል ምስ ተኸስተ እንታይ ከም ንገብር ንፈልጥ ኣይነበርናን፣ ምስቲ ለውጢ ክንከይድ ብዘይምኽኣልና ዳርጋ ከሲርናዮ ነበርና፡” በለ ማይክል። ንዅሉ እዚ ነገራት’ዚ እትልውጥ ሓንቲ ንእሽቶ ኣዛናይት ዛንታ ክሳዕ ዝሰምዕ ድማ ከምኡ ኢሉ ቀጸለ፡”

“ብኸመይ ደኣ፧” ሓተተ ናታን።

“እታ ዛንታ ኣብ ለውጢ ዝነበረኒ ኣረኣእያ ፍጹም ቀየረቶ፣ ንሓደ ነገር ካብ ምኽሳሩ ናብ ምኽሳቡ ኣሰጋገረትንን ከመይ ገይረ ከም ዘተግብሮ ኣርኣየትትንን። ብድሕሪኡ፡ ኣብ ስራሕ ይዅን ኣብ ህይወተይ ነገራት ብቝልጡፍ ክመሓየሹ ጀመሩ። ፈለማ በቲ ርዱእ ምቕላል ናይታ ዛንታ ዳርጋ ቅጭ መጺኡኒ ነበረ – ከምዚ ኣብ ትምህርቲ ዝንበበልና ዝነበረ ቀለልቲ ዛንታታት ዓይነት መሰለትኒ።  ደሓር ግን ነገራት ክልወጥ እንከሎ እቲ ፍሉጥ ዝመስለና ከመይ ከም ዝጠቅም ክርኢ ብዘይምኽኣለይ ነብሰይ ወቐስኩ፡” በለ። ኣተኲሮም ይዕዘቡዎ ስለ ዝነበሩ ዕላሉ ቀጸለ።

“እቶም ኣብታ ዛንታ ዘለዉ ኣርባዕተ ጠባያት ንተፈላለየ ሸነኻት ገዛእ-ርእሰይ ከም ዝውክሉ ምስ ተረዳእኩ ንመን ተቐቢለ ንመን ክነጽግ ከም ዘለኒ ወሰንኩ። ብድሕሪኡ፡ ንገለ ካብ መሳርሕትና ሃብኩዎም። ንሶም’ውን ንኻልኦት እናሃቡ ናብ ኵሉ ተባጽሐት። መብዛሕትና ብዝሓሸ መገዲ ክንልወጥ ስለ ዝተቐበልናዮ ትካልና ብዝበለጸ ተመሓየሸ። ከምቲ ንኣይ ዝጠቐመትኒ፡ ብዙሓት’ውን ኣብ ህይወቶም ሓጋዚት ኰይና ከም ዝረኸቡዎ መስከሩ።

“ቍንጣሮ ደኣ ይዅኑ’ምበር፡ ካብታ ዛንታ ምንም ኣይረኸብናን ዝብሉ’ውን ኣይተሳእኑን። ከም ዝመስለኒ፡ ሓደው ነቲ መልእኽቲ ኣቐዲሞም ፈሊጦሞስ ብውሽጦም ይነብሩዎ ይነብሩ፣ ወይ’ውን፡ ከምቲ ኣብ ገለ ሰባት ዝርአ፡ ኵሉ ነገር ዝፈልጡ ስለ ዝመስሎም ክመሃሩ ኣይመረጹን። እቲ ንኻልኦት ዝጠቐሞም እንታይ ክኸውን ይኽእል ክርኣዮም ኣይከኣለን።

“ሓደ ምስ ተጓንፎ ለውጢ ምቅዳው ዝጽገም ዝነበረ ካብ ላዕለዎት ኣካየድቲ ትካልና፡ እታ ዛንታ መባኸኒ ግዜ እያ ክብል ገሊጹዋ። ካልኦት ኣባላትና ድማ ካብቶም ኣብታ ዛንታ ዘለዉ ጠባያት፡ ምስቲ ሓድሽ ነገር ዘይመሃርን ዘይልወጥን ጠባይ ብምዝማድ ክቕይዕሉ ጀመሩ።”

“እታ ዛንታ ከመይ ግዲ እያ፧” ሓተተት ኣንጀላ።

“‘ነቲ እንጌራይ መን ወሰደለይ፧’ እትብል እያ።”

ኵሎም ሰሓቑ።

“ከም ዝመስለኒ፡ ድሮ ፈትየያ ኣለኹ፡” በለ ካርሎስ፣ “ክትጸውየና ትኽእል ዲኻ፧ ካብኣ እንመሃሮ ኣይሰኣንን’ዩ።”

“ሕራይ፣ አረ እናተሓጐስኩ፡” መለሰ ሚካኤል፣ “ነዋሕ’ውን ኣይኰነትን።”

ከዘንትወሎም’ውን ጀመረ።

ነቲ እንጌራይ መን ወሰደለይ፧

እታ ዛንታ

ቀደም እዩ፣ ኣብ ርሑቕ ዓዲ ዝቕመጡ ኣርባዕተ ንኣሽቱ ጠባያት ነበሩ። ዘዐንግሎምን ዘደስቶምን እንጌራ ንምድላይ ኣብ ሓደ ዝተወሳሰበ ሸጓሽጕ ላዕልን ታሕትን ይብሉ ነበሩ።

እቶም ክልተ ኣናጹ’ዮም፣ “ሸታቲቶ”ን “ሸበድበዳይ”ን ይበሃሉ። እቶም ዝተረፉ ክልተ ድማ ግዝፎም ክንዲ ኣናጹ ዝዀኑ ደቀቕቲ ሰባት’ዮም። ምስሎምን ዝበዝሐ ግብሮምን ግና ኣብዚ ግዜ’ዚ ከም ዘለዉ ሰባት’ዮም፣ ስሞም ከኣ “ነግ”ን “ፈረግ”ን ይበሃሉ።

ካብ ድቆም ዝተላዕለ ወከፎም እንታይ ይገብር ከም ዘሎ ምፍላጥ ቀሊል ኣይነበረን። ቀሪቡ ንዝተዓዘቦም ግና ኣዝዩ ዘደንቕ ተግባር ክዕዘብ ይኽእል።

እቶም ኣናጹን ደቀቕቲ ሰባትን ንመግቦም ዝዀኖም ነናቶም ፍሉይ እንጌራ ንምድላይ ኣብቲ ሕልኽላኽ መገድታት ዝበዝሖ ቦታ መዓልታዊ ገለ ግዜ የጥፍኡ ነበሩ።

እቶም ሸታቲቶን ሸበድባዳይን ዝበሃሉ ኣናጹ፡ ልክዕ ከምቲ ኣናጹ ዝገብሩዎ፡ ነቲ ትርር ዝበለ ዝምንጨት እንጌራ ንምድላይ ዘይተሓላለኸ ሓንጎሎምን ንቑሕ ገምሮም (ደመ-ነፍሶም)ን እዮም ዝጥቀሙ።

እቶም ደቀቕቲ ሰባት ነግን ፈረግን ከኣ ብሓያሎ እምነታትን ስምዒታትን ብዝመልአ ዝተራቐቐ ሓንጎሎም ገይሮም’ዮም ነቲ ከም ዘሐጕሶምን ዘዐውቶምን ዝኣምንሉ ብዓይነቱ እምብዛ ፍሉይ ዝዀነ እንጌራ ሃሰው ዝብሉ።

እዞም ኣናጹን ደቀቕቲ ሰባትን ፍልልይ እኳ እንተ’ለዎም፡ ተመሳሳልቲ ዝገብሮም ተግባራት ግን ኣለዎም። ወከፍ ንግሆ መጕየዪ ክዳኖምን ጫማኦምን ወድዮም ነተን ንኣሽቱ ገዛውቶም ሓዲጎም ዝመርጹዎ እንጌራ ንምድላይ ናብቲ ሕልኽላኽ መንገድታት ይጐዩ።

እቲ መኻን ዝተሓላለኸ ገበላታትን ኣደራሽን ዝርከቦ ኰይኑ ገሊኡ ጥዑም እንጌራ ዝሓዘ እዩ። እንተዀነ፡ ጸልማት ኵርናዓትን ዘየሕልፍ መጻብቦታትን ስለ ዘሎዎ ክትሸክዕን ክትጠፍእን ቀሊል’ዩ። ነቶም ነቲ መገዲ ዝረኸቡዎ ግና ዝበለጸ ህይወት ከም ዘስተማቕሩ ዝገብሮም ምስጢር ዓቝሩሎም’ዩ ዝጸንሕ።

እቶም ኣናጹ ሸታቲቶን ሸበድባዳይን እንጌራኦም ንምርካብ ቀሊል መገዲ ይጥቀሙ፤ ብሓደ መገዲ ይፍትኑ እንተ ዘይረኺቦም ብኻልእ ይፍትኑ። ነቲ እንጌራ ዘይረኸብሉ ገበላ ይዝክሩዎ’ሞ ቀልጢፎም ናብ ካልእ ቦታ ይቕዪሩ።

ሸታቲቶ በቲ ወጥዋጥ ኣፍንጫኡ ገይሩ እንጌራ ዝርከበሉ መኣዝናት ይሽትት’ሞ፡ ሸበድባዳይ ከኣ ቀዲሙ ይሸቡብ። ክትግምቱዎ ከም እትኽእሉ ብጌጋ መኣዝን ይኸዱ’ሞ ይጠፍኡ፣ ምስ መንደቕ ዝላተምሉ ግዜ’ውን ውሑድ ኣይኰነን። ግና ድሕሪ ቍሩብ ኣንፈቶም ቀዪሮም ዘብጽሖም መንገዲ ይሕዙ።

እቶም ነግን ፈረግን ዝበሃሉ ክልተ ደቀቕቲ ሰባት’ውን ከምቶም ኣናጹ ናይ ምሕሳብን ካብ ሕሉፍ ተመኵሮኦም ናይ ምምሃርን ክእለቶም ይጥቀሙ። እንተዀነ፡ እንጌራ ንምርካብን ዝተራቐቐ ኣገባብ ንምምዕባልን ኣብቲ ዝተሓላለኸ ሓንጎሎም እዮም ዝምርኰሱ።

ኣብ ገለ ግዜያት ጽቡቕ ገይሮም ይገብሩዎ’ዮም። ካልእ እዋናት ግን እቲ ሓያል ሰባዊ እምነታቶምን ስምዒታቶም ካብ ዓቐን ንላዕሊ ይኸይድ’ሞ፡ ንኣገባብ ኣጠማምታኦም ኣብ ነገራት ይሽፍኖ ወይ ይኽልክሎ። ንእለሻ እንጌራ ኣብቲ ዝተሓላለኸ መኻን ድማ ውስብስብን በዳሂን ይገብሮ።

ይዅን’ምበር፡ ሸታቲቶን ሸበድባዳይን ከምኡ’ውን ነግን ፈረግን ኵሎም ብናቶም መገዲ ዝደልዩዎ ዝነበሩ ክረኽቡ ክኢሎም እዮም። ኣብ መወዳእታ ጫፍ ናይ ሓደ ገበላ፡ ኣብ ሳልሳይ ነቝጣ፡ ንኦም ዝኸውን እንጌራ ረኸቡ።

ድሕሪ’ዚ፡ እቶም ኣናጹን ደቀቕቲ ሰባትን ንግሆ ንግሆ እናተንስኡ መጕየዪ ክዳኖም ተኸዲኖም ናብ ነቝጣ ሰለስተ የምርሑ። ኵሎም፡ ስሩዕ መገዲ ክለምዱ ከኣ ግዜ ኣይወሰዱን።

ሸታቲቶን ሸበድባዳይን ኵሉ መዓልቲ ጋሕጋሕ ንግሆ ተንሲኦም ሓደ መንገዲ ተኸቲሎም ኣብቲ ሕልኽላኽ መሽጐራጕር ምጕያይ ቀጸልዎ። ኣብቲ ቦታ ምስ በጽሑ፡ ከድልዮም እንከሎ ቀልጢፎም ምእንቲ ክጥቀምሉ፡ መጕየዪ ጫማኦም ኣውጺኦም ሓድሕዱ ብምእሳር ኣብ ክሳዶም የንጠልጥሉዎ’ሞ እንጌራኦም ይበልዑ።

ነግን ፈረግን እውን ኣብቲ ፈለማ፡ ነቲ ተዀሚሩ ዝጸንሖም ምቁር እንጌራ ንምብላዕ ናብ ነቝጣ ሰለስተ ይጐዩ ነበሩ። ድሕሪ ግዜ ግና ክቕየሩ ጀመሩ። ደንጕዮም ይትንስኡ፡ ቀስ ኢሎም ክዳኖም ይለብሱን እናሰጐሙ ክኸዱን ጀመሩ። ደሓር ከኣ እቲ እንጌራ ኣበይ ከም ዝርከብን ከመይ ገይርካ ኣብኡ ትበጽሕን ፈሊጦም ነይሮም’ዮም፣ ካበይ ከም ዝመጽአን መን ከም ዘቐመጦን ግን እንዶ ኣይነበሮምን። በቃ ኣብኡ ከም ዝጸንሐ ጥራሕ’ዮም ዝሓስቡ። ወከፍ ንግሆ ኣብ ነቝጣ ሰለስተ ምስ በጽሑ፡ ኣራጢጦም ኮፍ ብምባል ከም ቤቶም ተሰሚዑዎም ይዛነዩ ነበሩ። መጕየዪ ክዳኖምን ጫማኦም ኣውጺኦም ኣብ ሰንቀ ብምስቃል ሸበጥ ይወድዩ። ነቲ እንጌራ ስለ ዝረኸቡዎ እምብዛ መቺኡዎም ነበረ።

“እዚ ዓቢ ነገር’ዩ!” በለ ነግ፣ “ኣብዚ ንዅሉ ሳዕ ዝዀነና እንጌራ ኣሎ።” እቶም ደቀቕቲ ሰባት ታሕጓስን ዓወትን ተሰምዖም። ውሕስነት ከም ዝረኸቡ ድማ ሓሰቡ። እቲ ኣብ ነቝጣ ሰለስተ ዝረኸቡዎ እንጌራ ከም ዋኒኖም ክርእዩዎ ግዜ ኣይወሰዱን። ዝተኸዘነ ዓቢ እንጌራ ስለ ዝነበረ ከኣ ገዛኦም ናብኡ ብምቕራብ፡ ኣብ ከባቢኡ ማሕበራዊ ህይወቶም ደኰኑ። ኣብ ገዛኦም ከም ዘለዉ ምእንቲ ክስምዖም ድማ ነቲ መናድቕ ብጭሮሖታት ሰላለሙዎ። ክርእዩዎ እንከለዉ ክምስ ዘብሎም ኣሳእል እንጌራ’ውን ሰኣሉ። ሓደ ካብኡ ከምዚ ዝስዕብ ይንበብ፤

ሓድሓደ ግዜ፡ ነግን ፈረግን ኵምራ እንጌራኦም ንምርኣይ ንኣዕሩኽቶም ናብ ንቝጣ ሰለስተ ይማልእዎም’ዮም። ብሓበን ኢዶም እናኣመልከቱ፡ “ይበል እንጌራ’ዩ እ፧” ይብሉዎም። እንሓንሳእ ንኣዕሩኽቶም የብልዑዎም’ዮም። ገለ ግዜ ግን ኣይህብዎምን።

“ዝግብኣና እንጌራ እዩ” በለ ነግ፣ “ነዚ ክንረክብ ንነዊሕን ጽንኩርን ክንሰርሕ’ዩ ሓቲቱና፡” እናበለ ውዕይትን ምቅርትን ኣልዒሉ ኰለሰ። ብድሕሪ’ዚ፡ ከምቲ ኵሉ ሳዕ ዝገብሮ ደቀሰ።

እዞም ደቀቕቲ ሰባት፡ ወከፍ ምሸት እኹል እንጌራ ሒዞም’ዩ ናብ ገዛኦም ዝኸዱ። ንጽባሒቱ ንግሆ ከኣ ተወሳኺ ክወስዱ ብርእሰ-ተኣማንነት ይምለሱ።

ከምዚ ኢሉ ንገለ ግዜ ቀጸለ።

ጸኒሑ ርእሰ-ተኣማንነት ነግን ፈረግን ናብ ናይ ትዕቢት ዓወት ዓበየ። ካብ ምሒር ምርግጋእ ድማ እንታይ ይኸውን ከም ዝነበረ ዘየስተውዕሉ ኰኑ።

ሸታቲቶን ሸበድባዳይን – ዋላ ግዜ እንተ ነውሐ – እታ ዕለታዊት ንጥፈቶም ቀጸሉ።  ኣብ ከባቢ ነቝጣ ሰለስተ ካብታ ቅድመኣ መዓልቲ ለውጢ እንተ ኣልዩ ክርእዩ ኵሉ ግዜ ኣንጊሆም ከይዶም ይሽትቱ፡ ይቐምሱን ብቕልጡፉ ምንቅስቓስ ይጓየዩን ነበሩ። ብድሕሪኡ፡ እተድልዮም ንእሽቶ ንምብላዕ ኣብቲ እንጌራ ኮፍ ይብሉ።

ሓደ ንግሆ ኣብ ነቝጣ ሰለስተ በጽሑ’ሞ ዝዀነ እንጌራ ከም ዘየሎ ተገንዘቡ። ሸታቲቶን ሸበድባዳይን ኵምራ እንጌራ ካብ ዕለት ናብ ዕለት እናጐደለ ይኸይድ ምንባሩ የስተብህሉ ስለ ዝነበሩ በቲ ዝጸንሖም ኣይሰንበዱን። ነቲ ዘይተርፍ ተዳሊወምሉ ነበሩ’ሞ ብገምሮም እንታይ ክገብሩ ምዃኖም ፈሊጦም ነበሩ።

ሓድሕዶም ተጠማመቱ። ኣላጊቦም ዝኣሰሩዎ ኣብ ክሳዶም ኣንጠልጢሎሞ ዝነበሩ መጕየዪ ጫማኦም ኣውሪዶም ብምፍታሕ ኣብ እግሮም ብምእታው ላቺኦም ኣሰሩ።

እቶም ኣናጹ ንነገራት ካብ ዓቐኑ ንላዕሊ ትንታነ ወይ ገምጋም ኣይገብሩሉን’ዮም። ነቶም ኣናጹ፡ እቲ ጸገምን መፍትሒኡን ክልተኡ ዝተሓላለኸ ኣይኰነን – ቀሊል’ዩ። ኣብ ነቝጣ ሰለስተ ዝነበረ ኵነታት ስለ ዝተቐየረ፡ ሸታቲቶን ሸበድባዳይን ከኣ ክቕየሩ ወሰኑ።

ክልተኦም ነቲ ዝተሓላለኸ መሽጐራጕር ጠመቱዎ። ቀጺሉ፡ ሸታቲቶ ኣፍንጫኡ ኣማእዚኑ ድሕሪ ምሽታት ንሸበድባዳይ ምልክት ገበረሉ፣ ሸበድባዳይ ብድድ ኢሉ ሸቦበ። ሸታቲቶ ከኣ ዓቕሙ ክሳብ ዝፈቕደሉ ቅልጣፈ ጐየየ።

ሓድሽ እንጌራ ንምርካብ ብቕልጣፈ ፈጠኑ።

ኣብ ረፋድ ናይታ መዓልቲ፡ ነግን ፈረግን ኣብ ነቝጣ ሰለስተ በጽሑ። ዕለታዊ የጋጥም ንዝነበረ ንእሽቶ ለውጢ ኣድህቦ ይገብሩ ብዘይምንባሮም፡ እንጌራኦም ኣብኡ ክጸንሖም ምዃኑ ከም ውሁብ ሓሲቦሞ ነበሩ። ድልዋት ኣይነበሩን – ነቲ ዝጸንሖም።

“እንታይ! እንጌራ የሎን፧” ገዓረ ነግ፣ “እንጌራ የሎን! የሎን!” ጨደረ። ከምኡ ብምግባሩ ያኢ ከም ዝምለሰሉ ምግዓሩ ቀጸለ።

“እንጌራይ መን ኣልዓለለይ፧” ወጨጨ። ገጹ ጸለሎ ተኸድነ። መወዳእታኡ ኢዱ ኣብ መዓንጣኡ ብምሓዝ፡ “እዚ ግብሪ ኣይኰነን!” በለ ብልዑል ድምጹ ብምግዓር።

ክኣምን ኣይከኣለን፤ ርእሱ ነቕነቐ። ንኽረክብ ምሉእ እምነት ነይሩዎ። ብስንባደ ከም ዓንዲ ደሪቑ ንነዊሕ እዋን ኣብታ ዘለዋ ደው በለ። በቃ! ንሱ ነዚ ኵነታት ድልው ኣይነበረን።

ነግ ይግዕር ነይሩ። ፈረግ ግና ክሰምዖ ኣይደለየን። ምስቲ ኣጓኒፉዎ ዘሎ ክጋጠም ኣይፈተነን። እዝኑ ሓቲሙ ንዅሉ ዓጸዎ። ጠባይ ናይዞም ደቀቕቲ ሰባት ኣብነታዊ ወይ ውጽኢታዊ እኳ እንተ ዘይነበረ፡ ክትርድኦ እትኽእል ግን እዩ።

ምርካብ እንጌራ ቀሊል ኣይነበረን። ነቶም ደቀቕቲ ሰባት ዕለታዊ እትምገቦ ጥራሕ ኣይነበረን – ካብኡ ንላዕሊ እዩ። ንኽሕጐሱ ዘድልዮም ዋና ነገር ገይሮም’ዮም ዝሓስቡዎ። ኣብ ነናይ ገዛእ-ርእሶም ምስትምቓር ዝውሰን ነናቶም ኣምር እንጌራ ኣሎዎም።

ምርካብ እንጌራ፡ ንገለኦም ንዋታዊ ጠለብካ ምምላእ ክኸውን ከሎ፡ ንኻልኦት ድማ ጥዕና ወይ መንፈሳዊ ዕብየት ምጕንጻፍ እዩ።

ንነግ፡ እንጌራ ማለት ውሕስነት ህይወት ምርግጋጽ እዩ። ሓደ እዋን፡ ማሙቕ ስድራ መስሪትካ ኣብ ምቹእ ገዛ ምቕማጥ’ዩ።

ንፈረግ ድማ እንጌራ ማለት፡ ሓደ መዓልቲ ብዓል ስልጣን ምዃንን ኣብ ልዕሊ ኵርባ ዓቢ ገዛ ገዚእካ ምንባርን እዩ።

እንጌራ፡ ነዞም ደቀቕቲ ሰባት፡ እምበረ-መጠን ኣገዳሲ ብምንባሩ ዝገብሩዎ ንምውሳን ነዊሕ ግዜ ወሰዱ። እቲ እንኮ ክሓስብዎ ዝኸኣሉ፡ እቲ እንጌራ ብሓቂ ድዩ ኣብ ነቝጣ ሰለስተ ዘየሎ ዳግማይ ከረጋግጹ እዩ።

ሸታቲቶን ሸበድባዳይን ቀልጢፎም ክንቀሳቐሱ እንከለው፡ ነግን ፈረግን ግን ነግፈረግ ምባል ቀጸሉ። ብዛዕባ’ቲ ዘይፍትሓዊ ዝበሉዎ ብሕርቃን ክዛረቡን ከማርሩን ይውዕሉ። ንፈረግ ጸቕጢ ክገብረሉ ጀመረ። እቲ እንጌራ ጽባሕ እንተ ዘይኣልዩ እንታይ ክኸውን’ዩ፧ ኣብዚ እንጌራ’ዚ ተመርኲሱ ናይ መጻኢ መደባት ሓንጺጹ እዩ።

እቶም ደቀቕቲ ሰባት ክኣምኑ ኣይከኣሉን። እዚ ከመይ’ሉ ከጋጥም ከኣለ፧ ሓደ’ኳ ዘጠንቀቖም ኣይነበረን። ቅኑዕ ኣይነበረን፣ ነገራት ብኸምዚ ኣገባብ ክዀኑ ኣይምተገበኦምን።

ነግን ፈረግን ኣብታ ምሸት ጠምዮምን ተስፋ ቀቢጾምን ናብ ገዛኦም ከዱ። ቅድሚ ምኻዶም ግን ፈረግ ኣብቲ መንደቕ ከምዚ’ሉ ጸሓፈ፤

ኣብ ዝቐጸለ መዓልቲ ነግን ፈረግን ምናልባት እንጌራኦም እንተ ረኸቡዎ ብምባል ካብ ገዛኦም ወጺኦም ናብ ነቝጣ ሰለስተ ተመልሱ። ገና ኣይቀበጹን ነበሩ።

እቲ ኵነታት ኣይተቐየረን፣ እቲ እንጌራ ደጊም የሎን። እቶም ደቀቕቲ ሰባት እንታይ ከም ዝገብሩ ኣይፈለጡን፣ ልክዕ ከም ክልተ ሓወልቲ ደኣ ተዓኒዶም ተረፉ።

ፈረግ ካብ ደገ ዝመጽእ ዝዀነ ነገር ምእንቲ ከይርእይን ከይሰምዕን፡ ኣዒንቱ ክሳብ ዝከኣሎ ኣጨምቲሉ ብምሕታም ኣእዛኑ’ውን ብኣእዳዉ ሓተሞ። ቀረብ እንጌራ ካብ ዕለት ናብ ዕለት ይጐድል ከም ዝነበረ ክፈልጥ ይደሊ ኣይነበረን። ሃንደበት ኵሉ ከም ዝተላዕለ’ዩ ዝኣምን።

ነግ ነቲ ዘጓነፈ ኵነታት ደጋጊሙ ሓሰበሉ። እንተዀነ፡ እቲ ዝተሓላለኸ ኣእምሮኡን ምሉእ እምነቱን ካልእ ከይሓስብ ዓትዒቱ ሓዞ። “ንምንታይ ግን ከምዚ ገይሮሙኒ፧” እናበለ ጥራይ ንነብሱ ይሓትትን “እንታይ’ዩ ዘጋጥም ዘሎ ኣብዚ” ይብልን።

ኣብ መወዳእታኡ ፈረግ ተዓሚቱ ዝጸንሐ ኣዒንቱ ከፊቱ፤ “እባ…! ሸታቲቶን ሸበድባዳይን ኣበይ ኣለዉ፧ ንሕና ዘይበጻሕናዮ ዝፈለጡዎ ነገርዶ ይህሉዎም፧” ሓተተ።

“እንታይ’ሞ ክፈልጡ እዮም፧” በለ ነግ ከይተገደሰ፣ “እናጹ እኮ እዮም። ነቲ ዘጋጠመ ግብረ-መልሲ ጥራሕ’ዮም ክህብሉ ዝኽእሉ። ንሕና ግን ደቀቕቲ ሰባት ኢና። ካብ ኣናጹ ከኣ ንበልሕ። ክንሓስበሉ ጥራሕ’ዩ ዘሎና።”

“ንሕና ከም እንበልሕ እፈልጥ’የ። ኣብዚ ግዜ’ዚ ግን በላሕቲ ኴንና ንዋሳእ ዘለና ኰይኑ ኣይስምዓንን። ነግ፡ ኣብዚ ከባቢና ዘሎ ነገራት ይቀያየር ኣሎ። ምናልባት ንሕና ንባዕልና ተቐዪርና ካልእ ፍሉይ ነገር ክንገብር የድልየና ከይህሉ።”

“ንምንታይ ክንቅየር የድልየና። ንሕና’ኮ ፍሉያት ደቀቕቲ ሰባት ኢና። ከምዚ ነገር ከጋጥመና ዘይግብኦ እዩ። ምናልባት እንተዀይኑ ከኣ ብውሕዱ ገለ መኽሰባት ክንረኽበሉ ነይሩና።”

“ስለምንታይ’ዩ መኽሰባት ክንረክብ ዝነበረና፧”

“መሰልና ስለ ዝዀነ።”

“ናይ ምንታይ መሰል፧”

“ናይ እንጌራና መሰል።”

“ንምንታይ፧”

“ንምንታይዶ፧! ነዚ ጸገም’ዚ ባዕልና ኣይፈጠርናዮን። ካልኦት’ዮም ገይሮሞ። ስለዝዀነ ከኣ፡ ገለ ካብኡ ክንረክብ ነይሩና፡” በለ ነግ።

“ምናልባት ብዛዕባ’ቲ ዘየሎ ብዙሕ ምሕሳብ ኣቋሪጽና ካልእ እንጌራ ንምድላይ ምኻድ የድልየና ይህሉ፡” ኣስዓበ ፈረግ።

“ኖእ…ኖ! ኣብዚ ታሕታይ ከይህሉ በዚ ክወርድ’የ፡” ተቛወመ ነግ።

ነግን ፈረግን እንታይ ከም ዝገብሩ እናተዘራረቡ ከለዉ፡ ሸታቲቶን ሸበድባዳይን ግን ኣብ ጕዕዞኦም ምሒር ይስጕሙ ነበሩ። ኣብቲ ሕልኽላኽ መንገድታት ኣርሒቖም ብምጓዓዝ ኣብ ላዕልን ታሕትን ናይቲ ገበላታት እናተንቀሳቐሱ ሓድሽ እንጌራ እንተ ረኸቡ ሃሰው ምባል ቀጸሉ። እንትርፎ ምርካብ ሓድሽ እንጌራ ካልእ ዝሓስቡዎ ኣይነበሮምን። ንገለ ግዜ ላዕልን ታሕትን ኢሎም ኣይረኸቡን። ጸኒሖም ግና ናብቲ ፈጺሞም ከይደሞ ዘይፈልጡ ነቝጣ 10 ምስ በጽሑ ተዀሚሩ ጸንሖም። ብሓጐስ ዘለሉ። ከምቲ ዝበሃጉዎ ቀረብ እንጌራ ረኸቡ። ፈለማ ኣዒንቶም ክኣምና ኣይከኣላን። ዛጊት ኣናጹ ርእዮሞ ካብ ዝፈልጡ ኵዙን እንጌራ እቲ ዝበዝሐ ነበረ።

እቶም ኣናጹ እንጌራ ረኺቦም እናተሓጐሱ እንከለዉ፡ እቶም ደቀቕቲ ሰባት ግና ናብቲ ጥርሑ ዝጸንሖም ነቝጣ ሰለስተ ዳግማይ ብምምላስ እቲ እንጌራ ናበይ ከም ዝኸደ ንምፍላጥ ትንተናኦም ይቕጽሉ ነበሩ። ዝበልዑዎ እንጌራ ብዘይምንባሩ ድማ ክሽገሩ ጀመሩ። ተስፋ ስለ ዝቘረጹ ብሕርቃን እና’ንጸርጸሩ ሓድሕዶም ክወናጀሉ ጀመሩ።

ፈረግ ግን ብዛዕባ’ቶም ኣናጹ ብጾቶም – ሸታቲቶን ሸበድባዳይን – ካልእ ረኺቦምዶ ይዀኑ እናበለ ደጋጊሙ ይሓስብ ነበረ። ኣብቲ ፍሉጥ ዘይኰነ ጕዕዞ፡ ኣብቲ ዝተሓላለኸ ሸጓሹግ እናጐየዩ ከለዉ ገለ ሽግር ረኺቡዎም ከም ዝኽእል ኣመነ። ሽግር እንተ ኣጓነፎም’ውን ንሓጺር ግዜ ጥራሕ ምዃኑ ይፈልጥ’ዩ። ሓድሓደ ግዜ’ውን ሸታቲቶን ሸበድባዳይን ሓድሽ እንጌራ ረኺቦም ብደስታ እና’ስተማቐሩ ይስኣሎ’ሞ፡ ኣብቲ ሕልኽላኽ መንገዲ ጕዕዞ ጀሚሩ ከጓንፎ ዝኽእል ክርእዮ ክሳብ ክንደይ ጽቡቕ ምዃኑ ሓሰበ። ሓድሽ እንጌራ ክረክብ ተራእዩዎ ከኣ ተወናወነ።

ሓድሽ እንጌራ ረኺቡ እናስተማቐሮ ደጋጊሙ እናክሰኣሎ፡ ነብሱ ካብ ነቝጣ ሰለስተ እናኽትወጽእ ትርኣዮ ነበረት። ሃንደበት ከኣ፡ “ንኺድ! ንኺድ!” በለ።

“ኣይከውንን’ዩ፡” መለሰ ነግ ብቝልጡፍ፣ “እዚ ምቹእ እዩ። ኣብዚ ዝለመድኩዎ ክኸውን’የ ዝደሊ። ካብዚ ወጻኢ ግን ሓደገኛ’ዩ።”

“ከምኡ ኣይኰነን፡” ተማጐተ ፈረግ፣ “ኣቐዲምና ኣብ ብዙሕ ቦታታት ናይዚ ሸጓሹግ ተንቀሳቒስና ኢና። ሕጂ’ውን እንተዀነ ከምኡ ክንገብር ንኽእል ኢና።”

“በጃኻ ከምኡ ክገብር ሕጂ ኣይመጽኣለይን’ዩ። ከምኡ ዝገብረሉ ግዜ ኣይኰነን። ኣብቲ ጥውይዋይ ገበላታታትን ኣደራሻትን ከይጠፍእ ፍርሒ ኣሎኒ። ካልእ’ውን ብነብሰይ ክላገጽ ኣይደልን’የ። ኣይመስለካን፧”

ፈረግ ከይሰለጦ ከይምለስ ፍርሒ ተሰምዖ፣ ሓድሽ እንጌራ ናይ ምርካብ ተስፋኡ’ውን ቀሃመ። ስለዝዀነ፡ እዞም ክልተ ደቀቕቲ ሰባት ከምቲ ኣቐዲሞም ዝገብሩዎ ዝነበሩ ምግባር ቀጸሉዎ። ናብ ነቝጣ ሰለስተ ይኸዱ ዝዀነ እንጌራ ኣይረኽቡን። ናብ ገዛኦም ከኣ ሻቝሎትን ተስፋ ምቝራጽን ተሰኪሞም ይምለሱ።

ነቲ ዘጋጠመ ክቕበሉዎ ፍቓደኛታት እኳ እንተ ዘይኰኑ፡ ኣብ ድቃሶም ትኻስ ምውሳድ ኣበዮም። ኣብ ወከፍ እትስዕብ መዓልቲ ሓይሎም ይደኽሞምን ሓራቓት ይዀኑን። እቲ ገዛኦም ከምቲ ካልእ መዓልቲ ዝነበሮ መጐልበቲ ቦታ ክኸውን ኣይከኣለን። ድቃስ ዝኣብዮምን እንጌራ እናሰኣኑ ብምሕላም ዘህተፍትፉን ኰኑ። እዚ ከምዚ’ሉ እናሃለወ ናብ ነቝጣ ሰለስተ ተመሊሶም እንጌራኦም ክምለሰሎም ካብ ምጽባይ ኣየዕረፉን።

“ከየባተኽና እንተ ተጸቢና፡ እቲ ዝነበረ ክሳብ ክንድኡ ከይተቐየረ ክንረኽቦ ኢና። እቲ እንጌራ ኣብዚ ቀረባና’ዩ ክህሉ ዝኽእል። ምናልባት’ውን ድሕሪ’ዚ መንደቕ’ዚ ሓቢኦሞ ይህልዉ፡” በለ ነግ።

ኣብታ ዝሰዓበት መዓልቲ ነግን ፈረግን መሳርሒታት ሒዞም ተመልሱ። ነግ መንደል ሒዙ ፈረግ ከኣ ማርቴሎ ገይሩ ብምህራም ነቲ መንደቕ ክሳብ ዝነኩል ብምብሳዕ ንውሽጢ ኣተዉ፣ ዝረኸቡዎ እንጌራ ግን ኣይነበረን። ብዘይ ምርካቦም ስምዒቶም’ኳ እንተ ተነኽአ፡ ነቲ ሽግር ክፈትሑዎ ምዃኖም ብምእማን፡ ኣንጊሆም ብምጅማርን ንነዊሕ ግዜ ብምጽናሕን ኣበርቲዖም ዓየዩ። ድሕሪ ገለ ግዜ እቲ ሒዞሞ ዝተረፉ ግን ገፊሕ ቀዳድ ናይቲ መንደቕ ጥራሕ እዩ ዝነበረ።

ፈረግ ኣብ ሞንጎ ጻዕርን ኣፍራይነትን ዘሎ ፍልልይ ክርኣዮ ጀመረ።

“ምናልባት’ውን፡” ኢሉ ዘረባ ጀመረ ነግ፡ “ኣብዚ ኮፍ ኢልና እንታይ ከም ዝኸውን ምርኣይ የድልየና ይህሉ። ቀልጢፉ ድዩ ደንጕዩ ነቲ እንጌራ ኣብ ዝነበሮ ክመልስዎ ኣለዎም።”

ፈረግ ክኣምኖ ደለየ። ስለዝዀነ ከኣ፡ ንኽድቅስ ዕለታዊ ናብ ገዛኡ ይኸይድ። ንጽባሒቱ ድማ እናዕጠጠየ ምስ ነግ ናብ ነቝጣ ሰለስተ ይምለስ። ይዅን’ምበር፡ ዝዀነ እንጌራ ኣይተረኽበን። ኣብዚ ግዜ’ዚ እዞም ክልተ ደቀቕቲ ሰባት ብጥምየትን ጭንቀትን እምብዛ ዓበሩ። ንፈረግ፡ እቲ ኵነታትና ክመሓየሽ’ዩ ኢልካ ምጽባይ ኣሰልከዮ። ኣብቲ እንጌራ ዘይብሉ ነቝጣ ዝጸንሑሉ ግዜ ዝነውሐ ምስ ዝኸውን ዝኸፍአ ሳዕቤን ከም ዝወርዶም እናተራኣዮ መጽአ። እታ ገደብ ይጥሕሱዋ ከም ዝነበሩ ተረድኦ።

ኣብ መወዳእታኡ፡ ሓደ መዓልቲ ንነብሱ ክስሕቃ ጀመረ፣ “ፈረግ! ፈረግ! ርኣየና እሞ፡ ነገራት እንታይ ኰይኑ ዘይመሓየሽ እናበልና ክንግረም ሓደ ዓይነት ነገር ደጋጊምና ክንገብር ግዜ ሓሊፉ። እዚ ዕሽነት እንተ ዘይኰይኑ፡ መስሓቕን መላገጽን ምዃኑ ግን ኣይተርፎን’ዩ።”

ፈረግ ናብቲ ሕልኽላኽ ሸጓሹግ ኣቲኻ ዳግማይ ምድላይ ዝብል ሓሳብ ፈጺሙ ኣይተዋሕጠሉን። ምኽንያቱ፡ ኣብቲ ሕልኽላኽ ገበላታትን ኣደራሻትን ኣትዩ ከም ዝጠፍእ ይርድኦን ሓድሽ እንጌራ ኣበይ ከም ዝረክብ ኣይፈልጥንን’ዩ ዝነበረ። ፍርሒ እንታይ ይገብሮ ከም ዘሎ ኣብ ዝፈልጠሉ ግን ንዕሽነቱ ክስሕቀላ ኣሎዎ።

“መጕየዪ ጫማና ኣበይ ኢና ኣቐሚጥናዮ፧” ሓተተ ፈረግ ንነግ። ኣብ ነቝጣ ሰለስተ እንጌራ ምስ ረኸቡ ካልእ መዓልቲ ኣየድልየናን’ዩ ብምባል፡ ኵሉ ነገራቶም ፋሕ ስለ ዘበሉዎ መጕየዪ ጫማኦም ንክረኽቡዎ ነዊሕ ግዜ ወሰደሎም።

ፈረግ ጫማኡ እናወደየ እንከሎ፡ “ናብቲ ሕልኽላኽ መሽጐራጉር ኣቲኻ ዳግማይ እንጌራ ንምድላይ ክትጐዪ ዲኻ ብሓቂ፧ ነቲ እንጌራ ክሳዕ ዝመልሱዎ ኣብዚ ኴንካ ምሳይ ዘይትጽበ፧” በሎ ነግ።

“ስለ ዘይበርሃልካ እዩ፡” በለ ፈረግ፣ “ኣነ’ውን ክቕበሎ ዘይመረጽኩ ዝነበርኩ እኮ ብኸምዚ ትብሎ ዘለኻ ምኽንያት እዩ። ሕጂ ግን ተረዲኡኒ ኣሎ። እቲ ዝነበረ እንጌራ ተመሊሱ ኣይመጽእን፣ ዝመልሰልና’ውን የሎን። እቲ ዝነበረ ሕሉፍ እዩ፣ ሕጂ ሓድሽ እንጌራ እንደልየሉ ግዜ እዩ።”

ነግ ተኻትዐ፣ “ኣብቲ ትደልየሉ ቦታ እንጌራ እንተ ዘይጸንሐኸ፧ እንተ ኣሎ’ውን እቲ ዘሎዎ ቦታ እንተ ሰኣንካዮኸ፧”

“እንድዕሉ – እንታይ ፈሊጠ!” በለ ፈረግ። ከምዚኦም ዝኣመሰሉ ሕቶታት ደጋጊሙ ንነብሱ ሓቲቱዋ’ዩ። ኣብቲ ዝለመዶ ኮፍ ከም ዝብል ዝገብሮ ፍርሒ ዳግማይ ተሰምዖ፣ “እንጌራ ንምርካብ ዘሎኒ ተኽእሎ ኣበየናይ ይዓቢ – ኣብዚ ዋላ ኣብቲ ገና ዘይፈለጥኩዎ ሸጓሽጕ፧” ብምባል ንነብሱ ሓተተ። ኣብ ኣእምሮኡ ሓደ ምስሊ ሰኣለ። ኣብቲ ገበላታትን ኣደራሻትን ኣትዩ ክደሊ ተሳኢሉዎ ገጹ ብፍሽኽታ በርሀ። እቲ ዝፈጠሮ ስእሊ ስለ ዘደነቖ ጽቡቕ ተሰመዖ። ኣብቲ ዝተሓላለኸ ሸጓሹግ መንገዲ ስሒቱ ክጠፍእ ደጋጊሙ ተራኣዮ። ኣብ መወዳእታኡ ግን ሓድሽ እንጌራን ምስኡ ዝስዕብ ነገራትን ተሳኢሉዎ፡ ርእሰ-ተኣማንነቱ ዓብዩ ንዅሉ ተበግሶታቱ ጠርነፈ።

እንጌራ እናረኸበን እና’ስተማቐሮን ብስእለ-ኣእምሮኡ – ምስ ዘእምን ዝርዝራቱ – ተቐጀሎ።  ብኣእምሮኡ ዛዊኑ እንከሎ፡ ነግ ገለ ክብል ምስ ሰምዖ ተበራበረ’ሞ፡ ገና ኣብ ነቝጣ ሰለስተ ከም ዘለዉ ተረድኦ።

“ሓድሓደ ግዜ ነገራት ይቕየሩ’ሞ፡ ዳግማይ ናብቲ ዝነበሩዎ ኣይምለሱን። እዚ’ውን ከምኡታት ይመስል ኣሎ። ህይወት ከምኡ እያ፣ ጕዕዞኣ እያ ትቕጽል። ንሕና’ውን ምስኣ ክንጓዓዝ’ዩ ዘለና፡” በሎ ፈረግ – ናብቲ ዝማሰነ ብጻዩ ብምጥማት ስምዒት ብዝህብ ክዛረብ እናፈተነ። ይዅን’ምበር፡ ነግ ንፍርሑ ናብ ሕርቃን ቀየሮ። ምስማዕ’ውን ኣበየ።

ነግ ንዓርኩ ክደፍሮ ወይ ከላግጸሉ ኢሉ ኣይኰነን፡ ክሳብ ክንደይ ናብ ንኡሳን ሰባት ተቐዪሮም ከም ዘለዉ ምስ ተገንዘበ ግን ሰሓቐ።

ፈረግ ክኸይድ ክቀራረብ እንከሎ ህይወታዊ ነገር ኣብ ውሽጡ ተሰምዖ። ኣብ መወዳእታኡ ንነብሱ ክስሕቓ ምዃኑ ብምፍላጥ ከኣ ነቐለ። ከደ’ውን። ዓው ኢሉ እናሰሓቐ፡ “እዚ… ሕልኽላኽ መንገዲ’ዩ … ኣየ ግዜ!” ይብል ነበረ። ነግ ግና ኣይሰሓቐ፡ ኣይመለሰ።

ፈረግ ሓንቲ በላሕ ጽንጽሕለ ካብ መሬት ኣልዒሉ፡ ነግ ንኣ ኣንቢቡ ምእንቲ ክሓስብ፡ ፍሽኽ ክብልን ተነቓቂሑ ሓድሽ እንጌራ ንምርካብ ክነቅልን ከምቲ ልምዶም ኣብቲ መንደቕ ሓደ ሓሳብ ጸሓፈ። ከምዚ ከኣ ትንበብ፤

ብድሕሪ’ዚ፡ ፈረግ ድንን ኢሉ ብዅቱር ህንጡይነት ናብቲ ሸጓሹግ ኣተወ። ናብቲ እንጌራ ኣልቦ ኵነታት ከመይ ኢሉ ከም ዝሰጠመ ይሓስብ ነበረ። ኣብቲ ሕልኽላኽ ሸጓሹግ ምንም እንጌራ ኣይህሉን ወይ ኣይርከብን’ዩ ንዝብል ዘረባ ኣሚኑዎ ነይሩ’ዩ። እዚ ዘፍርሕ ኣተሓሳስባ’ዚ ከኣ’ዩ ከም ዘይንቀሳቐስ ሒዙ ህይወት ከም ዘይረክብ ዝገበሮ። ፈረግ ክምስ በለ። ነግ ገና ሽዑ’ውን፡ “ነቲ እንጌራይ መን ወሰደለይ፧” እናበለ ይጽበ ከም ዘሎ ዘከረ። ፈረግ ግና፡ “ንምንታይ ቅልጥፍ ኢለ ብድድ ብምባል ሓድሽ እንጌራይ ሃሰው ዘይበልኩ፧” እናበለ ይሓስብ ነበረ።

ፈረግ ናብቲ ሸጓሱግ ምስ ኣተወ ናብቲ ዝጸንሖ ቦታ ግልጽ በለ’ሞ፡ እቲ ዝነበሮ ምቾት ዘከረ። ዋላ’ኳ ኣብቲ ቦታ ንገለ ግዜ እንጌራ ኣይርከብ፡ ናብቲ ዝለመዶ ገጹ ናይ ምምላስ ስምዒት ተሰምዖ። ነቲ ዝጸንሖ ሓዲጉ ናብቲ ሸጓሱግ ክኣቱ ድልውነቱ መዘነ። ኣብ ቅደሚኡ ኣብ ዝነበረ መንደቕ ድማ ሓደ ብሂል ጸሓፈ’ሞ፡ ንገለ ደቓይቕ ቀው ኢሉ ጠመቶ፤

ብዛዕባ’ዚ ጉዳይ’ዚ ሓሰበ። ሓድሓደ ግዜ ዝተወሰነ ፍርሒ ኣገዳሲ ምዃኑ ይፈልጥ’ዩ። እንድሕር ፈሪሕካ ነገራት ካብ ዓቐኖም ንላዕሊ ዝበኣሱ ይዀኑ’ዮም። ገለ ግዜያት ዘይምፍራሕ ናብ ግብራዊ ነገር ክትሰጋገር የኽእለካ’ዩ። ምሒር ፍርሒ፡ ዝዀነ ነገር ካብ ምግባር ስለ ዝገትኣካ ጽቡቕ ኣይኰነን።

ናብ የማኑ ግልጽ በለ፣ ናብቲ ቅድሚ ሕጂ ረጊጹዎ ዘይፈልጥ ሸነኽ ናይቲ ሸጓሹግ ብዝተጠመተ ፍርሒ ተሰምዖ። ኣዕሚቑ ድሕሪ ምስትንፋስ ንየማኑ ተጠውዩ ናብ ውሽጢ ኣተወ። ዘብዘብ እናበለ ከኣ ናብቲ እንታይ ሒዙልካ ከም ዝጸንሕ ዘይተፈልጠ ቦታ ተደርገመ።

ኣብቲ ፈለማ ኣንፈት ክረክብ እናጸዓረ እንከሎ፡ ሻቑሎት ፈጠረሉ’ሞ ኣብ ነቝጣ ሰለስተ እናተጸበኹ ምጽናሕዶ ምሓሸኒ ነይሩ ኢሉ ሓሰበ። እንጌራ ከይበልዐ ነዊሕ ገይሩ ስለ ዝነበረ ሓይሉ ብምድካሙ ዘይ ከም ናይ ቅድሚ ሕጂ ብዙሕ ግዜ ወሰደሉን ብዙሕ ጻዕሪ ሓተቶን። ዳግማይ ዕድል እንተ ረኺቡ ካብቲ ዝተሰማምዖ ወይ ዝለመዶ ቦታ ቀልጢፉ ክእለን ለውጢ ክቕበልን ምዃኑ ወሰነ። ብድሕሪ’ዚ፡ ፈረግ ካብ ፈጺምካ ድው ምባል ዋላ ደንጕ ምኻድ ከም ዝሓይሽ ሓሰበ’ሞ፡ ብድኹም ፍሽኽታ ክምስ በለ።

ኣብ ዝቐጸለ መዓልታት፡ ኣብ ዝተፈላለየ ቦታታት፡ ንእለቱ ጥራሕ ዝኸውን ቍሩብ እንጌራ ረኸበ። እኹል እንጌራ ረኺቡ ንነግ ሒዙሉ ክኸይድ’ሞ፡ ካብቲ ዘለዎ ወጺኡ ናብቲ ሸጓሹግ ንምኻድ ክተባባዕ ተተስፈወ። ይዅን’ምበር፡ ፈረግ ንባዕሉ ኣይተተኣማመነን። እቲ ሸጓሹግ መደናገሪ ምዃኑ ክሓብኦ ኣይከኣለን። ካብታ ካብ ነቝጣ ሰለስተ ዝወጽኣላ ናይ መጠረሽታ መዓልቲ ኣትሒዙ ነገራት ዝቀያየሩ ዘለዉ መሰሉ። ንቕድሚት ገስጊሰ ኣለኹ ኢሉ ኣብ ዝሓሰበሉ ኣብቲ ገበላታት ጠፊኡ ይጸንሕ። ጕዕዞኡ ክልተ ስጕምቲ ንቕድሚት ሓንቲ ስጕምቲ ንድሕሪት ኰኖ። በዳሂ እኳ እንተዀነ፡ ናብቲ ሸጓሹግ ኣቲኻ እንጌራ ምድላይ ካብቲ ብሓሳብ ዘፍርሖ ዝነበረ ብግብሪ ዝሓሸ ምዃኑ ኣይሰሓቶን።

ግዜ እናነውሐ ኣብ ዝኸደሉ እዋን፡ “ብሓቂኸ ክርከብ ድዩ፧ ልዕሊ ካብ ኢድካ ናብ ኣፍካኸ ክኸውን ድዩ፧” እናበለ ክግረም ጀመረ። ኣብታ ግዜ’ቲኣ ዝበልዖ ከም ዘይብሉ ምስ ዘከረ ብሰሓቕ ክርትም በለ። ተስፋ ክቖርጽ ክደሊ እንከሎ ዝነበሮ ኵነታት’ዩ ዝዝክር። እንጌራ ኣብ ዘይብሉ ቦታ ኮፍ ካብ ምባል፡ ተንቀሳቒስካ ነቲ ክውንነት ምቕባል ኣጸቢቑ ይሓይሽ። ነገራት ባዕላቶም ከጋጥምዎ ካብ ዝሓድጎም ክቈጻጸሮም ከም ዘለዎ ወሲኑ እዩ። ሸታቲቶን ሸበድባዳይን ክኸዱ ካብ ከኣሉ ንሱ’ውን ክንቀሳቐስ ከም ዘሎዎ’ዩ ንነብሱ ዘዘክራ።

ጸኒሑ ፈረግ ነቲ ዝነበረ ኵነታት ክሓስበሉ እንከሎ፡ እቲ ኣብ ነቝጣ ሰለስተ ዝነበረ እንጌራ ከምቲ ዝመስሎ ዝነበረ ብሓደ ለይቲ ከም ዘይተወድአ ተገንዘበ። ኣብ መወዳእታ እዋናት፡ እቲ ዝነበረ ዓቐን እንጌራ እናተወድአ፡ እቲ ዘይምቍር እናበዝሐ’ዩ ዝኸይድ ዝነበረ። እቲ ዝተመንጨተ እናበዝሐ ይኸይድ ከም ዝነበረ ግን ኣየስተውዓለሉን። እንተ ዝደሊ፡ እንታይ ይኸውን ከም ዝነበረ መስተብሃለሉ ነይሩ። ግናኸ ኣይገበሮን። እንታይ የጋጥም ከም ዝነበረ እንተ ዝዕዘብን ለውጢ እንተ ዝጽበን፡ እቲ ዘጓነፈ ኵነታት ሃንደበት ኣይምዀነንን ኢሉ ኣስተንተነ። ምናልባት ሸታቲቶን ሸበድባዳይን ከምዚ ገይሮም ይዀኑ።

ድሕሪ ሕጂ ንቑሕ ኰይኑ ንነገራት ክዕዘቦም ወሰነ። ለውጢ ክቕበልን ክዕዘቦን’ዩ። ለውጢ ከጋጥም ምዃኑ ዝርድኣሉ ስምዒታቱ (ገምሩ) ክነግሮ እንከሎ፡ ክኣምኖን ክርዕሞን ከም ዝግባእ ከኣ ተረድኦ።

ከዕርፍ ኢሉ ደው በለ’ሞ ኣብቲ መንደቕ ከምዚ ዝስዕብ ጸሓፈ፤

እንጌራ ንምርካብ ነነዊሕ ግዜ ሃሰው ድሕሪ ምባል፡ ኣብ ተስፋ ዝህብ ነቝጣ በጽሐ። ቀሪቡ ምስ ርኣዮ ግን ጥርሑ ጸንሖ። ኣዝዩ ድማ ሓረቐ።

“ንኣይ’ውን ውሽጠይ ጥርሐይ ተሰምዓኒ፡” ብምባል ሓሰበ። ተስፋ ምቝራጽ ተሰምዖ። ሓይሉ ክደክም ተፈሊጡዎ ኣይድሕንን’የ ግዲ ኢሉ ፈርሐ። ተጠውዩ ናብ ዝለመዶ ነቝጣ ሰለስተ ክምለስ ሓሰበ። ናብኡ ክምለስ ምስ ዝኽእል እንተ ወሓደ ንነግ ረኺቡ ካብ ጽምዋ እኳ ምተገላገለ። “ዘይፈርሕ ነይረ እንተ ዝኸውንስ ኣበይ ኰን ምበጻሕኩ፧” ኢሉ ንነብሱ ሓተተ።

ፈረግ ንፍርሑ ከም ዝሰዓሮ’ዩ ዝሓስብ ዝነበረ። እንተዀነ፡ ካብ ዝመስሎ ንላዕሊ ብተደጋጋሚ ይፈርሕ ነበረ። እንታይ ከም ዘፍርሖ ብትኽክል ኣይፈልጥን። ኣብዚ ዝተዳኸመሉ እዋን ግን ንበይኑ ይኸይድ ምህላዉ ፍርሒ ከም ዝፈጥረሉ ተረድአ። ብዘፍርሑ እንተታት ተኸቢቡ ስለ ዝነበረ ከምቲ ዝድለ ይስጕም ኣይነበረን።

ፈረግ ንነግ ዘከሮ’ሞ ጕዕዞ ጀሚሩዶ ይኸውን ወይስ ፍርሒ ሓሊኹ ብምሓዝ ኣብታ ዝነበራ ለሚሱ ኮፍ ኢሉ ኣሎ፧ ብምባል ተገረመ። ጸኒሑ ግን፡ ካብ ነቝጣ ሰለስተ ንበይኑ ክብገስ ከሎ ዝተሰምዖ ፍሉይ ሓጐስ ዘከረ። ንባዕሉ መዘከሪ ንብጻዩ ነግ ከኣ መሐበሪ ክትኰኖ እናተተስፈወ ኣብቲ መንደቕ ጸሓፈ፤

ፈረግ ናብቲ ግብ ዝበለ ጸልማት መሕለፊ ጠመተ’ሞ ፈርሐ። ብድሕሪኡ እንታይ ኣሎ፧ ጥርሑዶ ይኸውን፧ ሓደገኛ ኵነታትዶ ኣብኡ ኣድብዩ ይህሉ፧ ከጓንፎ ዝኽእል ዘፍርሕ ዘበለ ኵሉ ክሓስብ ብምጅማር ኣቐዲሙ ብፍርሒ ክመውት ቀረበ።

ጸኒሑ ግን፡ ምፍርሑ ነቲ ነገር ካብ ዓቐኑ ንላዕሊ ዝበኣሰ ይገብሮ ምህላዉ ኣስተውዒሉ ንነብሱ ሰሓቓ። ከምታ ከይፈርሐ ከሎ ዝገብራ ከኣ ገበረ። ናብ ሓድሽ ኣንፈት ተጓዓዘ። በቲ ጸልማት ገበላ ክጐዪ ምስ ጀመረ ፍሽኽ በለ። ፈረግ ገና’ኳ ክርድኦ እንተ ዘይከኣለ ንመንፈሱ ዝቕልብ ግን ይድህስስ ነይሩ እዩ። ብልክዕ እንታይ ምዃኑ እኳ እንተ ዘይፈለጠ፡ ነቲ ኣብ ቅድመኡ ክጸንሖ ዝኽእል ብምእማን ቀጸለ። እናሻዕ ታሕጓስ ክስምዖ ብምጅማሩ ንባዕሉ’ውን ገረሞ፣ “ዝዀነ እንጌራ የብለይን። ናበይ ይኸይድ ኣለኹ’ውን ኣይፈልጥን። ከመይ ደኣ’ዩ ጽቡቕ ዝስምዓኒ፧” ብምባል ተደነቐ። ነዊሕ ከይከደ ከኣ ንምንታይ ጽቡቕ ከም ዝተስምዖ ክርድኦ ከኣለ።

ኣብቲ መንደቕ ክጽሕፍ ደው በለ። ገዛእ ፍርሑ ከረው ኣቢሉ ኣሲሩ ሒዙዎ ምንባሩ ኣስተውዓለ። ብሓድሽ መንገዲ ምጓዓዝ ሰንሰለት ፍርሑ በቲዅሉ። ነቲ ኣብቲ ሸጓሹግ ፊሽ ፊሽ ዝብል ዝነበረ ዝሁም ኣየር ኣስተማቐሮ’ሞ ተዛነየ። ኣዕሚቝ ኣስተንፈሰ። ብምጓዓዙ ሓይሊ ተሰምዖ። ሓንሳብ ንፍርሑ ምስ ሰዓሮ ካብቲ ሓደ እዋን ክኸውን’ዩ ኢሉ ዝኣምኖ ዝነበረ ንላዕሊ ምሒር ዘሐጕስ ተቐየረሉ።

ፈረግ ከምዚ ዝኣመሰለ ባህታ ካብ ዘይስምዖ ነዊሕ ገይሩ እዩ። እንጌራ ንምርካብ ዝግበር ጻዕሪ ክሳብ ክንደይ ደስ ዘብል ምዃኑ ክርስዖ ቍሩብ’ዩ ተሪፉዎ ዝነበረ። ነገራት ብዝያዳ ዝበለጹ ምእንቲ ክዀኑ፡ ኣብ ኣእምሮኡ ጽቡቕ ምስልታት ክቕጅል ጀመረ። ንነብሱ ኣብ ዝፈትዎ ዓይነት ኵምራ እንጌራ ኮፍ ኢላ ብንጹር ተራኣየቶ። ብዙሕ ካብቲ ዝፈቱዎ እናተመገበን ተፈሲሁ እናተመልከቶን ተሳእሎ። እቲ ዘዋናውን ጣዕሙ ከመይ ኢሉ ከም ዘስተማቕሮ ተቐጀሎ። ነብሱ ሓድሽ እንጌራ ረኺባ እናስተማቐረት እንከላ ብንጹር ስእሊ ዝያዳ እናኽርኣዮ፡ ዝያዳ ክውንን ዝእመንን ናብ ምዃን ደረጃ በጽሐ። ክረኽቦ ምዃኑ ድማ ነብሱ ነገሮ። ከምዚ ብምባል’ውን ጸሓፈ፤

ፈረግ እቲ ዝኸሰሮ ሓዲጉ ብዛዕባ’ቲ ክረኽቦ ዝኽእል ጥራሕ ደጋጊሙ ይሓስብ ነበረ። ቅድሚ ሕጂ፡ ለውጢ ናብ ዝኸፍአ ከም ዝወስድ ገይሩ ዝሓስቦ ዝነበረ ኣገረሞ። ሕጂ ግና ለውጢ ናብ ዝሓሸ ክወስደካ ከም ዝኽእል ተረደኦ፣ “ንምንታይ ኣቐዲመ ነዚ ዘይተረዳእኩዎ፧” ብምባል ከኣ ንነብሱ ሓተተ።

ዳግማይ ብዓቢ ሓይሊን ፍጥነትን ኣብቲ ሸጓሹግ ኣትዩ ጐየየ። ኣብ ሓደ ነቝጣ እንጌራ ቅድሚ ምብጽሑ፡ ኣብቲ ኣፋፌቱ ቍርጽራጽ ሓድሽ እንጌራ ብምርኣዩ ተሃንጠየ። ኣቐዲሙ ርእዩዎ ዘይፈልጥ ዓይነት እንጌራ’ኳ እንተ ነበረ፡ ጽቡቕ ግን ይመስል። ኣልዒሉ ብዝጠዓሞ ድማ ምቍር ኰይኑ ረኸቦ። ንዝበዝሕ ካብቲ ዝረኸቦ ድማ በልዖ። ንደሓር ዝዀኖ ቍሩብ ቋጸረ። ምናልባት’ውን ምስ ነግ ብምዃን ይበልዑዎ ይዀኑ። ሓይሉ ክመልስ ድማ ጀመረ።

ናብቲ ነቝጣ እንጌራ ብዓቢ ህንጡይነት ኣተወ። ሕልናኡ ክጐድእ ግዲ’ሉ ጥርሑ ጸንሖ። ኣብኡ ቀዲሞሞ ዝበጽሑ ከም ዝነበሩ ዝሕብር ሓዲጐሞ ዝኸዱ ቍንጣሮ ሓድሽ እንጌራ ግን ጸንሖ። ካብ ነቝጣ ሰለስተ ቀልጢፉ ተንቀሳቒሱ እንተ ዝነብር፡ ኣብዚ ቦታ ሓድሽ እንጌራ ናይ ምርካብ ተኽእሎኡ ዓቢ ምንባሩ ሓሰበ። ነግ ክጽንበሮ ይደሊ እንተዀነ ክፈልጥ ከኣ ክምለስ ወሰነ። ንዝሓለፎ መንገዲ ግልጽ ኢሉ ምስ ርኣዮ ደው በለ’ሞ፡ ኣብቲ መንደቕ ጸሓፈ፤

ድሕሪ ቍሩብ ግዜ፡ መንገዱ ቀዪሩ ናብ ነቝጣ ሰለስተ ተመሊሱ ንነግ ረኸቦ። ካብቲ ሒዙሉ ዝመጽአ እንጌራ ሂቡዎ ዳግማይ ጕዕዞ ጀመረ። ነግ ብምቝልሉነት ዓርኩ ተደሰተ። ይዅን’ምበር፡ “ሓድሽ እንጌራ ዝደሊ ኣይመስለንን። እቲ ዝለመድኩዎ ኣይኰነን። እቲ ናተይ እንጌራ ክምለሰለይ’የ ዝደሊ። ዝደለኹዎ ክሳብ ዝረክብ ድማ ኣይልወጥን’የ፡” በለ። ፈረግ ደስ ኣይበሎን’ሞ ርእሱ ነቕነቐ። ግምጥል ኢሉ ብናቱ መገዲ ቀጸለ። ኣርሒቑ ምስ ከደ ኣብቲ ሸጓሹግ በጽሐ። ንዓርኩ ክናፍቖ ክናፍቖ እኳ እንተ ጀመረ፡ ነቲ ዳህሳሱ ዝያዳ ከም ዝመርጽ ግን ርግጸኛ ነበረ። ዝተመነዮ ዓቢ ሓድሽ እንጌራ ዋላ እንተ ረኸበ’ውን እቲ ዝያዳ ዘሐጕሶ ምውናን እንጌራ ኣይኰነን። ካብ ፍርሑ ወጺኡ ብናቱ ክኸይድ ከሎ ደስታ ተስምዖ። ነዚ ዝገብሮ ዝነበረ እለሻ’ዩ ዝፍተዎ። ኣብ ነቝጣ ሰለስተ ዝስምዖ ዝነበረ ድኻም በነነሉ። ፍርሑ ሓሊኹ ደው ከብሎ ኣይፈቐደን። ብሓድሽ መገዲ ምዃድ ንመንፈሱ መሊኡ ሓይሊ ሃቦ። እቲ ዝምነዮ ክረኽቦ ናይ ግዜ ሕቶ ጥራይ ከም ዝተርፎ፡ አረ እቲ ዝደልዮ ከም ዝረኸቦ ተሰመዖ። ነዚ ዝስዕብ ምስ ኣስተውዓለ ከኣ ክምስ በለ፤

ፈረግ ከምቲ ኣቐዲሙ ተረዲኡዎ ዝነበረ፡ እቲ ትፈርሖ ኣብ ግብሪ ከምቲ ብሓሳብ ዝብርትዓካ ከም ዘይኰነ ኣስተንተነ። ካብቲ ኰይኑ ዝጸንሓካ እቲ ኣብ እእምሮኻ እትሃንጾ ፍርሒ ይዓቢ። ጠቕሊሉ ሓድሽ እንጌራ ከይስእን ካብ ምፍራሕ ዝተላዕለ፡ ምድላይ ክጅምር እኳ ይደሊ ኣይነበረን። ጕዕዞኡ ምስ ጀመረ ግና ንመንገዱ ዝዀኖ እኹል እንጌራ ኣብቲ ገበላታት ረኸበ። ዝያዳ ንምርካብ ከኣ ገስገሰ። ንቕድመኻ ምጥማት መሳጢ ኰይኑ ረኸቦ። ኣተሓሳስባኡ ብደበና ሻቝሎታቱን ፍርሕታቱን ተጐልቢቡ’ዩ ዝነበረ። ካብ ብዛዕባ’ቲ ቅኑዕ፡ ብዛዕባ’ቲ ግጉይ ብዝያዳ ይሓስብ ነበረ። ንነቝጣ ሰለስተ ሕቘኡ ሂቡዋ ክኸይድ ካብ ዝጅምር ንንየው ግን ክቕየር ጀመረ።

እቲ እንጌራ ክለዓል ከም ዘይነበሮን ለውጢ ቅኑዕ ከም ዘይኰነን’ዩ ዝኣምን ዝነበረ። ድሒሩ ግን ብፍታውካ ይዅን ብዘይፍታውካ ለውጢ ከጋጥም ባህርያዊ ምዃኑ ኣስተውዓለ። ለውጢ ሃንደበት ዝዀነካ፡ ዘይትጽበዮን ዘይትደልዮን እንተ ጸኒሕካ ጥራሕ’ዩ። ዝነበሮ ኣረኣእያ ከም ዝተቐየረ ምስ ፈለጠ ንኽጽሕፍ ደው በለ፤

ፈረግ ዛጊት እንጌራ ኣይረኸበን። ኣብቲ ሸጓሹግ መኻን ክጐዪ ከሎ ግን ብዛዕባ’ቲ ዝቐሰሞ ትምህርቲ ጥራሕ’ዩ ዝሓስብ። እዚ ሓድሽ ኣረኣእያኡ ሓድሽ ባህሪ ከም ዝፈጠረሉ ተረድኦ። ካብቲ ናብ እንጌራ ዘይብሉ ነቝጣ ሰለስተ ክምለስ ከሎ ዝነበሮ፡ ሕጂ ብዙሕ ተቐየረ። ትኣምኖ ዝነበርካ እንተ ቀይርካ እትገብሮ ነገራት ከኣ ትቕይር። ለውጢ ክጐድኣኒ’ዩ ስለ እትብል ንለውጢ ትጻረር። ምርካብ ሓድሽ እንጌራ ጠቓሚ’ዩ እንተ ኢልካ ከኣ ንለውጢ ትቕበሎ። ኵሉ ኣብቲ ኣረኣእያኻ’ዩ ዝምርኰስ።

ኣብቲ መንደቕ ጸሓፈ፤

ነቲ ዘጓነፈ ለውጢ ቀልጢፉ ብምርዳእ ብሽዓኡ ተንቀሳቒሱ እንተ ዝነብር ኣብ ዝሓሸ ኵነታት ክህሉ ከም ዝኽእል ዝነበረ ኣስተውዓለ። ብመንፈስን ኣካልን ሓይሉ ምሃለወ። ሓድሽ እንጌራ ንምርካብ ዝፎዀሱ ብድሆታት ምገጠሙዎ። ለውጢ ከም ዘጋጠመ ቀልጢፉ ፈሊጡ ነይሩ እንተ ዝኸውን፡ ኣብ ክንዲ ኣብ ምንጻግ ለውጢ ዘጥፍእ ምተጓዕዘ’ሞ ምናልባት ሕጂ እንጌራ ረኺቡ ምሃልወ ይኸውን።

ዳግማይ ኣብ ርእሱ ሓድሽ እንጌራ ክረክብን ከስተማቕርን ሰኣለ። ናብቲ ዘይፍለጥ ሸነኽ ናይቲ ዝተሓላለኸ መኻን ክኣቱ ወሰነ። ንኣሽቱ ተረፍመረፍ እንጌራ ፋሕ ኢሉ ስለ ዝረኸበ ሓይሉን ተኣማንነቱን በረኸ። ብሓሳብ ናብቲ ዝተበገሰሉ ክምለስ እንከሎ፡ ኣብ ዝተፈላለየ ዝበጽሖ ቦታታት ጽሑፍ ምግዳፉ ኣሐጐሶ። ነግ ካብ ነቝጣ ሰለስተ ክወጽእ እንተ ወሲኑ መሐበሪ ኰይኑ መሪሑ ናብቲ ሸጓሹግ ከምጽኦ ተመነየ። ፈረግ ቅኑዕ ኣንፈት ሒዙ ክህሉ ተተስፈወ። ነግ ነቲ ፈረግ ዝጽሓፎ ኣንቢቡ ክኽተሎ ዘሎዎ ተኽእሎ ብምሕሳብ፡ ነቲ ከሰላስሎ ዝጸንሐ ኣብቲ መንደቕ ኣስፈሮ፤

ፈረግ፡ ኣብቲ ግዜ’ቲ፡ ዝሓለፈ ሓሊፉ ብምባል ኣብ ባይታ ምስ ዝነበረ ኵነታት ገዛእ-ርእሱ እና’ለማመደ ነበረ።

ኣብቲ መኻን ምድላይ ድማ ብዝለዓለ ትግሃትን ጻሕርን ቀጸለ። ብዙሕ ከይደንጐየ’ውን ባህጉ ክውን ኰነ። ኣብቲ ስፍራ መዋዕል ክሳዕ ዝጸንሐ ኣብ ዝተሰምዖ እዋን፡ ብውሕዱ እዚ ክፋል ናይ ጕዕዞኡ ብቕልጡፍን ብደስታን ተዛዘመ። ንፈለማ ዝርኣዮ ነዊሕ ገበላ ሓሊፉ ብዅርናዕ ምስ ተጠውየ ኣብ ነቝጣ 14 ሓድሽ እንጌራ ረኸበ።

ናብ ውሽጢ ኣብ ዝኣተወሉ ግዜ ብዝርኣዮ ኣዝዩ ተገረመ። ኣብ ምሉእ ህይወቱ ከምዚ ዝተፈላለየ ዓይነት ኵምራ እንኬራ ጐኒፉዎ ኣይፈልጥን። ገለኡ ዓይነታት ኣቐዲሙ ጥዒሙዎ ዘይፈልጥ እዩ ዝነበረ።

እቲ ኣብ ቅድሚ ዓይኑ ዝነበረ ግህዶ ድዩ ሕልሚ ኣጠራጠሮ – ክሳዕ ነቶም ናይ ቀደም ኣዕሩኽቱ ሸታቲቶን ሸበድባዳይን ዝርእዮም።

ሸታቲቶ ርእሱ እናነቕነቐ፡ ሸበድባዳይ ድማ ኢዱ እና’ወዛወዘ ናይ እንቋዕ ብደሓን መጻእካ ምልክት ገበሩሉ። እቲ ተተርቢቡ ዝነበረ ከብዶም ኣብቲ ቦታ’ቲ ከም ዝጸንሑ ዘመልክት ነበረ።

ፈረግ ስሉጥ ሰላምታ ድሕሪ ምሃብ ካብ ዝፈትዎ ዓይነት እንጌራ ኣልዒሉ በልዐ። ጫማኡ ኣውጺኡ ብላቺኦም ሓድሕዶም ድሕሪ ምእሳር ዳግማይ ከድልዩዎ ስለ ዝኽእሉ ኣብ ክሳዱ ኣንጠልጠሎም።

ሸታቲቶን ሸበድባዳይን ሰሓቑ፣ ብምግራም ኣራእሶም ነቕነቑ። ፈረግ ጠኒኑ ናብቲ ሓድሽ እንጌራ ኣትዩ ክሳብ ዝጸግብ ድሕሪ ምምጋብ ሓንቲ ኵላሶ ኣልዒሉ፡ “ዕደመ ንለውጢ!” ብምባል ሓጐሱ ጸምበለ።

ፈረግ ሓድሽ እንጌራኡ እና’ሰተማቐረ ብዛዕባ ዝሓለፈ ተመኵሮኡ ኣስተንተነ። ለውጢ ይፈርሓሉ ኣብ ዝነበረ ግዜ፡ ብዘይነበረ እንጌራ እናተዋሃመ ኣብ ናይ ሕልሚ ዓለም ይነብር ምንባሩ ተረደአ።

እሞኸ ደኣ ክልወጥ ዝገበሮ እንታይ እዩ፧ ብጥምየት ከይመውት ድዩ፧

እዚ ፍርሒ’ዚ ከም ዝሓገዞ ብዝተረደአ ክምስ በለ።

ቀጺሉ ክርትም ኢሉ ሰሓቐ’ሞ፡ ብጌጋታቱን ገዛእ-ርእሱን ክስሕቕ ኣብ ዝጀመረሉ ክልወጥ ከም ዝበቕዐ ተገንዘበ። ብጌጋታትካ ምስሓቕ ብዝቐልጠፈ ክትልወጥ ዘኽእለካ መገዲ እዩ – ብድሕሪ’ዚ ንድሕሪት ዝጐትተካ ገመድ በቲኽካ ንቕድሚት ምውንጫፍ ይከኣል።

ኣብ ዝለመድካዮ ጥራሕ ደው ምባል ሓዲግካ ክትንቀሳቐስ ከም ዘለካ ካብ ብጾቱ ሸታቲቶን ሸበድባዳይን ተማሂሩ እዩ።

ንህይወት ኣቕሊሎም እዮም ዝሕዙዋ። ኣብ ነገራት ካብ ዓቐን ንላዕሊ ትንተና ኣየብዝሑን፡ እምብዛ ኣይጠናንጉን። ኵነታት ኣብ ዝተቐየረሉን እንጌራ ኣብ ዝተንቀሳቐሰሉን ድማ ገዛእ-ርእሶም ቀዪሮም ምስኡ ይጓዓዙ። መቸም ነዚ ፈጺሙ ኣይርስዖን እዩ።

ብተወሳኺ፡ ፈረግ ኣእምሮኡ ተጠቒሙ ኣናጹ ክገብሩዎ ካብ ዝኽእሉ ንላዕሊ ካብ ምግባር ኣይበዀረን። ነቲ ዝረኽቦ ነገራት ምስ ደቀቕቲ ዝርዝራቱ ከይተረፈ ኣብ ኣእምሮኡ ይስእሎ ነበረ።

ኣብ ሕሉፍ ዝፈጸሞሞ ጌጋታት ብምግምጋምን ምስትንታንን ኣብ መጻኢ ንዝውጥኖም መደባት ይጥቀመሎም። ለውጢ ንምቕባል ርእስኻ ምልምማድ ከም ዝከኣል ተማሂሩ እዩ።

ነነገራት ኣቕሊልካ ምሓዝ፡ ምትዕጽጻፍን ግዜ ከይበላዕካ ብሽዓኣ ምንቅስቓስን እዩ ዘድሊ። ካብ መጠን ንላዕሊ ምክባዱን ምጥንናጉን ከምኡ’ውን ብሰንኪ ማሕለኻታት ፍርሒ ደምበርበር ክትብልን ኣይግባእን።

ንእሽቶ ለውጢ ክኽሰት ኣብ ዝጀመረሉ ኣዝዩ ዓቢ ለውጢ ይመጽእ ምህላዉ ኣሚንካ ክትዳለወሉ የድሊ።

ፈረግ፡ ቀልጢፉ ንለውጢ ክለምዶ ከም ዘለዎ ተረዲኡ እዩ። እንተዘይኰይኑ፡ ንሓዋሩ ምስኡ ዘይክትጓዓዝ ትኽእል ኢኻ።

ቀንዲ ዓንቃፊ ለውጢ ኣብ ግዳም ዘይኰነ ኣብ ውሽጥኻ እዩ ዘሎ። ውሽጥኻ ወይ ኣተሓሳስባኻ ክሳብ ዘይቀየርካ ድማ ዝልወጥ የሎን።

ካብ ኵሉ ዝዓበየ ድማ ይረኣየካ ኣይረኣየካ ብዘየገድስ ሓድሽ እንጌራ ኣብ ዝዀነ ቦታ ተቐሚጡ ኣሎ። ፍርሕካ ስዒርካ እለሻኻ ምስ እትቕጽል ድማ ስልማት ናይ ፍረ-ጻማኻ እዩ ዝኸውን።

ገለኦም ፍርሕታት ግቡኣት ምዃኖም ኣይዝንግዖን። ምኽንያቱ፡ ካብ ዝበኣሰ ሓደጋ ስለ ዝሕይቡኻ። እቶም ዝበዝሑ ግና ካብቲ ክትበጽሖ እትደሊ ደኣ ይዕንቅፉኻ እምበር ወድዓውያን ኣይኰኑን።

ኣብቲ ፈለማ ንኽጓዓዝ ሕጕስ እኳ እንተ ዘይነበረ፡ መወዳእታኡ ግን ከምቲ ቀዳዊኻ ሓዘን ኣሎ ዝበሃል ናብ ዝበለጸ እንጌራ እዩ መሪሑዎ።

ዘይፈልጦ ዝነበረ ጽቡቕ ሸነኽ ናይ ገዛእ-ርእሱ ክድህስስ ኣኽኢሉዎ እዩ።

ፈረግ ኣብ ህይወቱ ዝቐሰሞ ዓቢ ትምህርቲ ክዝክር ከሎ፡ ነቲ ኣብታ ዝነበራ ዝሓደጎ ዓርኩ ነግ እዩ ዝዝክር፣ “ነቶም ኣብ ፈቖዶ ሸጓሹግ መናድቓት ዝጸሓፍኩዎም ጥቕሲታትስ ኣንቢቡዎምዶ ይኸውን፧” እናበለ ድማ ይሓስብ።

ካብ ነቝጠ ሰለስተ ተንቀሳቒሱዶ ይኸውን፧ ናብቲ ሑጓ ናይቲ መኻን ብምጓዓዝ ህይወቱ ዘምዕር ነገራት ዳህሲሱዶ ይኸውን፧ ወይስ ኣብታ ዝለመዳ ኮፍ ኢሉ ለውጢ ይጽየፍ ይህሉ፧

ፈረግ፡ ናብኡ ዝመልሰሉ መንገዲ እንተ ዘይጠፊኡዎስ፡ ምህላውን ዘይምህላውን ነግ ንምፍላጥ ናብ ነቝጣ ሰለስተ ክምለስ ሓሰበ። እንተ ጸኒሑዎ ካብቲ ሸኺሉ ዝሓዞ ከመይ ኣቢሉ ከውጽኦ ከም ዝኽእል ሓሰበ። ብውሽጡ ግና ቅድሚ ሽዑ ክልውጦ ፈቲኑ ክሳዕ ክንደይ ከም ዝደኸመ ዘከረ።

ነግ ካብ ልምዱን ፍርሑን ተጋላጊሉ ሓድሽ መንዲ ህይወት ከናዲ ኣለዎ። ካብ ውሽጡ እንተ ዘይነቒሉ ድማ ነዚ ክገብረሉ ዝኽእል ሓደ እኳ የሎን። እቲ ገዛእ-ርእሱ ብምቕያሩ ክረኽቦ ዝኽእል ክርኣዮ ይግባእ።

ፈረግ፡ ነቲ ኣብ መንደቕ ዝተጻሕፈ ጥቕሲታት ከንብቦ እንተኽኢሉ ብዝሓለፎ ምልክት ሓዲግሉ እዩ።

ካብቲ ዝነበሮ ተንሲኡ ጽማቝ ናይቲ ዛጊት ዝቐሰሞ ትምህርቲ ኣብ ነቝጣ 14 ክጽሕፍ ጀመረ። ነቲ ዝተማህሮ ነገር ብዝርኣየ ድማ ብታሕጓስ ፍሽኽ በለ። ካብ ሕልፉ ተማሂሩ ድማ ኣብ ነቝጣ 14 ንዝነበረ እንጌራ ዕለታዊ ይከታተሎ ነበረ።

ፈረግ፡ ኣብዚ ግዜ’ዚ፡ ምስቲ ምስ ነግ ዝነበረሉ ብምንጽጻር ኣብ ምንታይ ደረጃ ከም ዝበጽሐ ይርደኦ እዩ። በዚ ረኺቡዎ ዘሎ ተዛንዩ ጥንቃቐ ምስ ዘይገብር ናብቲ ዝነበረ ኵነት ክምለስ ከም ዝኽእል ኣይረስዖን። ዕለታዊ ድማ ኵነታት ነቝጣ 14 ብደቂቕ ይከታተል። ክግምቶ ዘይከኣለ ሃንደበታዊ ለውጢ ከይክሰት ከኣ ዝከኣሎ ዘበለ ይገብር ነበረ።

ኣብቲ ግዜ’ቲ ብዙሕ ኵምራ እንጌራ እኳ እንተ’ሎ፡ ፈረግ መዓልታዊ ናብቲ መኻን ብምኻድ እንታይ ይኸውን ከም ዝነበረ ይከታተል። ኣብ ዝለመዶ ኵነት ተሸኺሉ ካብ ምሕላፍ ምስቲ ክውንነት ምግጣም ዝያዳ ውሑስ ምዃኑ ተረዲኡ እዩ።

ኣብቲ ሸጓሱግ መኻን ገለ ምንቅስቓስ ዝሰምዐ መሰሎ። ድምጺ ናብኡ እናቐረበ ብዝመሰ ድማ ገለ ነገር ይመጽእ ምንባሩ ተረደአ።

ነግዶ መጺኡ ይኸውን፧

ፈረግ ከምቲ ብዙሕ ግዜ ዝገበሮ ዓርኩ ነግ ክኸውን ጸለየ። መወዳእታኡ ካብ ልምዱ ወጺኡ . . .

ተዛዘመ. . .

ወይ ሓድሽ ምጅማርዶ ይኸውን፧

(ብቺማማንዳ ንጎዚ ኣዲቸ – ህብብቲ ናይጀርያዊት ደራሲት ኣብ ሓምለ 2009 ኣብ Ted Talk ዘቕረበቶ)

ጸዋዪት ዛንታ እየ። ሕጂ ከኣ ብዛዕባ፡ “ሓደጋ ናይ ሓደ ወገናዊ ዛንታ” ብሒደት ውልቃዊ ዛንታታተይ ኣሰንየ ክነግረኩም እደሊ።

ኣብ ምብራቕ ናይጀርያ ኣብ ቀጽሪ ዩኒቨርሲቲ እየ ዓብየ። ኣደይ፡ ሕጻን ክልተ ዓመት ከለኹ ምንባብ ከም ዝጀመርኩ እያ እትዛረብ፣ ዋላ’ኳ ኣነ፡ ናብ ሓቂ ዝቐረበስ ኣብ ኣርባዕተ ዓመተይ እዩ ዝብል እንተዀንኩ። ብዝዀነ፡ ገና ብቘልዓይ እየ ምንባብ ዝጀመርኩ። ዘንብቦም ዝነበርኩ ከኣ ናይ ዓዲ እንግሊዝን ኣመሪካን ናይ ቈልዑ መጻሕፍቲ ነበሩ።

ምጽሓፍ ዝጀመርኩ’ውን ገና ቈልዓ ሸውዓተ ዓመት ከለኹ እዩ። እቲ ዝጽሓፍኩዎ ድማ ልክዕ ከምቲ ምስክነይቲ ኣደይ ብሕብራውያን ኣሳእል ዝግየጹ መጻሕፍቲ እተንብበለይ ዝነበረት እዩ። ኵሎም ጠባያት (ገጸባህርያት) ጽሑፈይ፡ ፈረንጂ፡ ሰማያዊ ዝዓይኖም፡ ኣብ ውርጪ ዝጻወቱ፡ ሜለ ዝበልዑ፡ ብዛዕባ ኵነታት ኣየር ብዙሕ ዝዛረቡን ጸሓይ ብምብራቓ ብዙሕ ዝሕጐሱን ነበሩ።

ከምዚ ዝጸሓፍኩ፡ ኣብ ናይጀርያ እናነበርኩ እዩ፣ አረ ካብ ናይጀርያ ወጺአ ይፈልጥ ኣይነበርኩን። ኣብ ናይጀርያ ውርጪ የብልናን፣ ማንጉስ ኢና ንበልዕ፣ ኣድላይነት ስለ ዘይብሉ፡ ብዛዕባ ኵነታት ኣየር ኣይንዛረብን።

ብተወሳኺ፡ ጠባያተይ ብዙሕ ናይ ጅንጅብል ቢራ ይጭልጡ፣ ምኽንያቱ፡ ኣብቶም ዘንብቦም ዝነበርኩ ናይ ዓዲ እንግሊዝ መጻሕፍቲ ከምኡ ይሰትዩ ስለ ዝነበሩ። ብዛዕባ ናይ ጅንጅብል ቢራ’ውን እንዶ ኣይነበረንን። ብድሕሪኡ፡ ምሒር ናይ ምጥዓሙ ድላይ ንነዊሕ ዓመታት ነበረኒ፣ ግን ደሓን፡ እዚ ካልእ ዛንታ እዩ።

እዚ፡ ክሳብ ክንደይ ብዛንታ ብቐሊሉ ከም እንጽሎን ቍሉዓት እንኸውንን ዘመላኽት እዩ – ብሕልፊ ቈልዑ። ኵሉ ዘንብቦ ዝነበርኩ መጻሕፍቲ ናይ ግዳም ብምዃኑ፡ መጽሓፍ ብዓንደ-ርእሱ ብዛዕባ ወጻእተኛታትን ኣነ ምስኡ ዘይዛመደሉ ነገራት ዝሓዘን ገይረ እርድኦ ነበርኩ።

ምስ ኣፍሪቃውያን መጻሕፍቲ ክላለ ዕድል ብዝረኸብኩ ግን ርድኢተይ ተቐየረ። እንተዀነ፡ ከምቲ ናይ ግዳም መጻሕፍቲ ብቐሊሉን ብብዝሕን ዝርከብ ኣይነበረን። ብሳላ ቹንዋ ኣቸበ ወ ካማራ ላይ ኣረኣእያይ ብዛዕባ ስነጽሑፍ መቐይሮ ገበረ። ንኣይ ዝመስሉ ሰባት፡ ደምሃይ ዝሕብረን ኣዋልድ፡ ንድሕሪት ተቘኒኑ ዘይተሓዝ ኮርዳድ ዝጸጕረን . . . እውን ኣብ መጽሓፍ ከም ዝህሉዋ ተገንዘብኩ። ብዛዕባ ዝፈልጦ ድማ ክጽሕፍ ጀመርኩ።

እቶም ናይ ኣመሪካን ዓዲ እንግሊዝን መጻሕፍቲ እፈትዎም እየ፣ ንስእለ-ኣእምሮይ ኣዕሪጎሞ እዮም። ሓድሽ ዓለም’ውን ኣርሕዮምለይ። ንኣይ ዝመስሉ ሰባት ኣብ ስነጽሑፍ ክህልዉ ከም ዘይክእሉ ዝፈጠረለይ ስእሊ ግን ደይመደይ ተባሂሉ ዘይኰነ፡ ብተዘዋዋሪ ዝሓደረኒ እዩ። ሌላ ምስ ኣፍሪቃውያን ጸሓፍቲ ዝፈጠረለይ ጽልዋ እምበኣር፡ ሓደ ወገናዊ ዛንታ ናይ መጻሕፍቲ ካብ ምህላው ስለ ዘድሓነኒ እዩ።

ማእከላይ መነባብሮ ኣብ ዝነበራ ናይ ናይጀርያ ስድራ እየ ዓብየ። ኣቦይ መምህር ክኸውን ከሎ፡ ኣደይ ድማ ኣመሓዳሪት ነበረት። ብኸምቲ ኣብቲ እዋን’ቲ ዝነበረ ናይ ምትሕግጋዝ ልምዲ ካብ ቀረባ ገጠራት በጻሕቲ ነበሩና። ሻሙናይ ዓመተይ ኣብ ዝረገጽኩሉ፡ ፊደ ዝስሙ ቈልዓ ናብ ገዛና መጽአ። ኣደና ብዘይካ ድኽነት ከም ዝነበሮ ካልእ ኣይነገረትናን። ያም፡ ሩዝን ዝጸንሐ ክዳውንትናን ድማ ናብ ስድራኡ ትልእኽ ነበረት። ብያተይ ከይወዳእኩ ካብ ድራር ክትንስእ ከለኹ፡ ኣደይ፡ “መኣድኺ ወድእዮ! ከም ናይ ፊደ ዝኣመሰሉ ስድራቤታት ዝብላዕ’ኳ ከም ዘይብሎም ትፈልጢ ዲኺ፧” ትብለኒ’ሞ፡ ኣብ ልዕሊ ስድራቤት ፊደ ድንጋጸ ይስምዓኒ ነበረ።

ብድሕሪኡ ሓደ ዕለት፡ ንምብጻሕ ሓቢርና ናብ ዓዶም ከድና። ኣደኡ፡ ሓዉ ንፊደ ዝሰርሖ ውቁብ ዝተሰለመ ዘንቢል ኣርኣየትና። ኣዝዩ ደንጸወኒ፣ ዝዀነ ካብ ስድራኡ ገለ ነገር ክሰርሕ ይኽእል’ዩ ኢለ እሓስብ ኣይነበርኩን። ብዛዕባኦም ዝሰምዖ ዝነበርኩ ክሳብ ክንደይ ድኻታት ምዃኖም ጥራሕ ስለ ዝነበረ፡ ኣብ ርእሰይ እንትርፎ ድኽነቶም ዝርኣየኒ ኣይነበረን። ድኽነቶም፡ እቲ ሓደ ወገናዊ ዛንታይ ኣብ ልዕለኦም ነበረ።

ድሕሪ ዓመታት፡ ንትምህርቲ ካብ ናይጀርያ ናብ ኣመሪካ ምስ ከድኩ ብዛዕባ’ዚ ሓሰብኩ። ጐርዞ 19 ዓመት እየ ዝነበርኩ። እታ መዳቕስተይ ዝነበረት ኣመሪካዊት ብዛዕባይ ሰንበደት። እሩም እንግሊዝኛ ክዛረብ ካበይ ከም ዝተመሃርኩዎ ሓተተትኒ። ኣብ ናይጀርያ እንግሊዝኛ ወግዓዊ ቋንቋ ምዃኑ ምስ ነገርኩዋ ድንግርግር በላ። ነቲ ንሳ “ቀቢላዊ ሙዚቃ” እትብሎ ሙዚቃ ዓዲና ከስምዓ’ውን ሓተተትኒ፣ ናይ ማርያ ኬሪ ወሊዐ ምስምዐይ ቅጭ እናምጽኣላ። ዘመናዊ እቶን (stove) ከመይ ከም ዝጥቀም ኣይትፈልጥን እያ ኢላ ከኣ ርግጽ ገይራቶ ነበረት።

እቲ ዝደንጸወኒ፡ ከይፈለጠትኒ ክትድንግጸለይ ምኽኣላ እዩ። ቦታኣ፡ ንኣይ ንኣፍሪቃዊት፡ ክትድንግጸለይን ኣትሒታ ክትርእየንን እዩ። እታ መዳቕስተይ፡ ሓደ ወገናዊ ዛንታ ናይ ኣፍሪቃ እዩ ዝነበራ – ሓደ ወገናዊ ዛንታ ናይ ቅዝፈት። ኣብቲ ሓደ ወገናዊ ዛንታ፡ ኣፍሪቃውያን ማንዛኣ ክዀኑ ከም ዝኽእሉ ወይ ከም ዝዀኑ ፍጹም ተኽእሎ ኣይነበረን፣ ካብ መደንገጽ ምስሊ ዝሓልፍ ካልእ ዝበረኸ ተኽእሎ ኣይነበራን፣ ከም ደቅሰብ ምትእስሳር ከም ዘሎና ንምሕሳብ ተኽእሎ ኣይነበራን።

ናብ ኣመሪካ ቅድሚ ምኻደይ፡ ንነብሰይ ‘ኣፍሪቃዊት’ ኢለ ይገልጻ ኣይነበርኩን። ኣብ ኣመሪካ ዝዀነ ብዛዕባ ኣፍሪቃ ኣብ ዝለዓለሉ፡ ሰባት ግምጥል ኢሎም ይጥምቱኒ። ዋላ’ኳ ከም ናምቢያ ዝኣመሰለ ቦታታት ምንም ኣፍልጦ እንተ ዘይነበረኒ።

ግናኸ፡ ነዚ ሓድሽ እንታይነተይ ክቕነቶ ጀመርኩ። ሕጂ፡ ብዝተፈላለየ መገዲታት ንነብሰይ ከም ኣፍሪቃዊት እየ ዝርእያ፣ ዋላ’ኳ ገና ሕጂ’ውን፡ ኣፍሪቃ ከም ሓንቲ ሃገር ክትግለጽ ከላ ቅጭ ዝመጽኣኒ እንተዀነ። ኣብዚ ቀረባ እዋን ካብ ሌጎስ ንኽልተ መዓልቲ ኣብ ዝገሽኩሉ ዘጓነፈኒ ሓደ ኣብነት ክጠቅስ። ኣብ መንገዲ ኣየር ቨርጂን ብዛዕባ ስራሓት ልግሲ ምልክታ ነበረ፣ “ህንዲ፡ ኣፍሪቃን ካልኦት ሃገራትን፡” ዝብል።

ከም ኣፍሪቃዊት ኰይነ ኣብ ኣመሪካ ንገለ ዓመታት ምስ ተቐመጥኩ፡ መዳቕስተይ ኣብ ልዕለይ ዝነበራ ግንዛበ ክበርሃለይ ጀመረ። ኣብ ናይጀርያ እንተ ዘይዓቢ፡ ብዛዕባ ኣፍሪቃ ዝፈልጦ ዘበለ ካብቲ ብዓብላሊ ዝበሃል ምስሊ ምስ ዝኸውን፡ ንባዕለይ’ውን፡ ኣፍሪቃ ከም ቦታ ምልኩዕ መልክዓ-መሬት፡ ጽቡቓት እንስሳታት፡ ክርዳእ ዘይክእል ህዝቢ፡ ትርጉም ኣልቦ ኲናት ዝዋጋእ፡ ብዓጸቦ ወ ኤይድስ ዝሃልቕ፡ ንገዛእ-ርእሱ ክብል ዘይዛረብ ዕቡስ፡ ምእንቲ ክድሕን ንርሕሩሕን ጻዕዳ ወጻእተኛ ዝጽበ. . . ገይረ ምተረዳእኩዎ። ንኣፍሪቃውያን ከምቲ ብቘልዓይ ንስድራ ፊደ ገይረ ዝረኣኹዎም ምረኣኹዎም።

እዚ በይናዊ ዛንታ ናይ ኣፍሪቃ፡ ከም ዝመስለኒ፡ ካብ ምዕራባዊ ስነጽሑፍ ዝመጽአ እዩ። ጆን ሎክ፡ ለንደናዊ ነጋዳይ፡ ብ1561 ናብ ምዕራብ ኣፍሪቃ ድሕሪ ዝገበሮ ጕዕዞ-ባሕሪ ዝጸብጸቦ ኣገዳሲ ሰነድ ኣሎ። ንጸለምቲ ኣፍሪቃውያን፡ “ገዛ ዘይብሎም ኣራዊት፡” ኢሉ ድሕሪ ምግላጽ፡ “ኣራእስ ዘይብሎም፡ ኣፎምን ኣዒንቶምን ከኣ ኣብ ደረቶም ዝዀኑ ኣህዛብ፡” ኢሉ ጸሓፈ።

ነዚ ጽሑፉ’ዚ ኣብ ዘንብበሉ ኵሉ ሳዕ እየ ዝስሕቕ። ዝዀነ ሰብ ከኣ ንዓቕሚ ስእለ-ኣእምሮ ጆን ሎክ ከድንቕ ይግባእ። ግና፡ ንጽሑፉ ዝያዳ ኣቓልቦ ዝወሃቦ፡ ነቲ ብምዕራባውያን ብዛዕባ ኣፍሪቃ ዝንገር ዛንታታት ሰራቲኡ ብምዃኑ እዩ – ትሕተ-ሳህራ ኣፍሪቃ ናይ ኣሉታ፡ ፍልልያት፡ ደልሃመት. . . ቦታ ምዃኑ ዝነግር ልምዲ። ነቲ ብቓላት ኣገዳሲ ገጣማይ ሩድያት ክፕሊንግ፡ “ፍርቂ ሰይጣን፡ ፍርቂ ቈልዓ፡” ዝተባህለ ህዝቢ።

ስለዝዀነ፡ እታ ኣመሪካዊት መዳቕስተይ ኣብ ምሉእ ዕድመኣ ዝርኣየቶን ዝሰምዓቶን ዝተፈላለየ ዓይነት ናይዚ በይናዊ ዛንታ’ዚ እዩ። ከምቲ ሓደ ፕሮፌሰር ንልብወለድ መጽሓፈይ፡ “ኣስሊ ኣፍሪቃዊት” ኣይኰነትን ዝበለኒ። ኣብታ ልብወለድ ገለ ጉድለታት ከም ዘሎ እኣምን እየ፣ ገለ ዘይተዓወተትሉ ቦታታት። ኣፍሪቃዊት ንምዃን ኣይተዓወተትን ዝብል ግን ተራእዩኒ ኣይፈልጥን። ግደ ሓቂ’ውን ኣስሊ ኣፍሪቃዊት ዘብላ እንታይ ምዃኑ ዝፈልጦ የብለይን። እቲ ፕሮፌሰር፡ እቶም ኣብታ መጽሓፍ ዘለዉ ጠባያት ልክዕ ከምኡ፡ ምሁራትን ማእከላይ መነባብሮ ዘሎዎም ሰባትን ምዃኖም ገለጸለይ፤ እቶም ጠባያት ማኪና ይዝውሩ፣ ኣይጠምዩን። ስለዝዀነ፡ ኣስሊ ኣፍሪቃውያን ኣይኰኑን።

ንባዕለይ ግዳይ ናይ ሓደ በይናዊ ዛንታ ምዃነይ ክውስኽ እደሊ። ቅድሚ ሒደት ዓመታት ካብ ኣመሪካ ናብ መክሲኮ በጺሐ ነይረ። ኣብቲ ግዜ’ቲ፡ ፖለቲካዊ ኵነታት ኣመሪካ ወጥሪ ነበሮ – ኣብ ጉዳይ ስደተኛታት (ኢሚግረሽን) ክትዕ ነበረ። ከም ወትሩ፡ ኣብ ኣመሪካ፡ ስደት ዳርጋ ለውጢ-ቓል ናይ መክሲካውያን እዩ። ብዛዕባ መክሲካውያን ዘየቋርጽ ዝንገር ዛንታታት ነበረ፤ ንስርዓተ ሓለዋ-ጥዕና ምትላል፡ ዶብ ጸሊቝካ ምስጋር፡ ኣብ ዶብ ክትሰግር ምትሓዝ ወዘተ።

ቀዳመይቲ መዓልተይ ኣብ ጋድልሃራ ክዛወር ከለኹ፡ ሰባት ናብ ስርሖም ክወፍሩ፡ ኣብ ዕዳጋ ‘ቶርቲላስ’ (ቻባቲ) ክስጥጡ፡ ከትክኹን ክስሕቁን ርኣኹ። ፈለማ ኣግርሞት ክስምዓኒ እዝክር፣ ጸኒሑ ድማ ሕንከት ጐብኣኒ። መራኸቢ ብዙሓን ብዛዕባ መክሲካውያን ኣብ ዝፍንዋኦ ጥሒለ ምንባረይ ተገንዘብኩ፣ ኣብ ኣእምሮይ ዝነበረ ሓደ ጥራሕ እዩ –  ግናይ ስደት። ነቲ ሓደ ወገናዊ ዛንታ መክሲካውያን ተቐቢለዮ ነበርኩ። ካብዚ ንላዕሊ ውርደት ገዛእ-ርእስኻ እንታይ ኣሎ።

ብኸምዚ ኢኻ ሓደ ወገናዊ ዛንታ እትፈጥር፤ ንሰባት፡ እቲ ሓደ ነገር፡ ንበይኑ ከም ዝዀነ ደጋጊምካ ትነግሮም። ይዀኑ ድማ።

ብዛዕባ ሓደ ወገናዊ ዛንታ እናተዛረብካ፡ ብዛዕባ ሓይሊ ዕብለላ ከየልዓልካ ክትሓልፍ ኣይከኣልን። ብዛዕባ ቅርጺ ሓይሊ ዕብለላ ክሓስብ እንከለኹ እትመጽኣኒ ቃል ኣላ፣ ናይ ቋንቋ ኢግቦ ቃል። “ንካሊ”፡ ስም ኰይና ብምጽግጋዕ ከምዚ ትትርጐም – “ካብ ካልእ ዝዓበኻ ምዃን።” ልክዕ ከምቲ ቍጠባናን ፖለቲካናን፡ ዛንታታት’ውን ብመጐተ ‘ንካሊ’ ዝተቓነዩ እዮም። ብኸመይ ተጸውዮም፧ መን’ዩ ጸዋዪኦም፧ ምኣስ ተጸውዮም፧ ብኽንደይ ብዝሒ ተጸውዮም፧ . . . ኣብ ሓይሊ ዕብለላ ይምርኰሱ እዮም።

ሓይሊ ዕብለላ፡ ናይ ካልእ ሰብ ዛንታ ምንጋር ጥራሕ ዘይኰነ፡ ናይቲ ሰብ ደምዳሚ ዛንታ ምቕማጥ’ውን እዩ። ፍልስጤማዊ ገጣማይ ሙሪድ በርቑቲ ከም ዝጸሓፎ፡ ንህዝቢ ዘሎዎ ንኽትሕርሞ ዝቐለለ መገዲ ዛንታኡ ብምንጋር እዩ፣ ነቲ ዛንታ ግን ብቐንዲ ዘይኰነ “ብኻልኣዊ” ትጅምሮ። ዛንታ ደቀባት ኣመሪካውያን ብምምጻእ እንግሊዛውያን እዩ ዝትረኽ፣ ብፍላጻታቶም ምስ እትጅምሮ ግን ፍጹም ካልእ ዛንታ እዩ ዝኸውን። ንሓደ ዛንታ፡ ትረኻ መግዛእታዊ ምስረታ ኣገራት ኣፍሪቃ ሓዲግካ፡ ብምውዳቕ ናይ ኣፍሪቃ ሃገረ-መንግስትነት እንተ ጀሚርካዮ ፍጹም ካልእ ዛንታ እዩ ክኸውን።

ኣብዚ ቀረባ እዋናት ኣብ ሓደ ዩኒቨርሲቲ ሰሚናር ኣካዪደ ነይረ። ሓደ ተመሃራይ፡ ናይጀርያውያን ሰብኡት ፈጸምቲ ኣካላዊ ዓመጽ ምዃኖም – ከምቲ ኣብ ልብወለደይ ዘሎ ኣቦ – ዘሕፍር ምዃኑ ገለጸለይ። ኣነ ከኣ “ኣመሪካን ሳይኮ” እትብል ልብወለድ ከም ዘንበብኩዋን መንእሰያት ኣመሪካ ዘየቋርጹ ቀተልቲ ሰብ ምዃኖም ከም ዘሕፍርን ገለጽኩሉ።

ከምዚ ክብሎ እንከለኹ ቍሩብ ቅጭ መጺኡኒ ነበረ። ኣብ ዘንበብኩዎ ሓደ ልብወለድ ዝርከብ ጠባይ ብቐጻሊ ሰብ ዝቐትል ብምዃኑ ንዅሎም ኣመሪካውያን ይውክል እዩ ኢለ ብፍጹም ሓሲበ ኣይፈልጥን። ከምዚ ዝዀንኩሉ፡ ኣነ ካብቲ ተመሃራይ ዝበለጽኩ ስለ ዝዀንኩ ኣይኰነን። ንኡ ከምኡ ከም ዝስምዖ ዝገበረ፡ ባህላውን ቍጠባውን ሓይሊ ዕብለላ ናይ ኣመሪካ እዩ። ብዙሕ ዛንታታት ናይ ኣመሪካ እዩ ዘሎኒ። ጽሑፋት ታይላር፡ ኣፕዳይክ፡ ስታይንበክ፡ ገይትስከል. . . ኣንቢበ እየ። ግናኸ ሓደ ወገናዊ ዛንታ ኣመሪካ የብለይን።

ቅድሚ ዓመታት፡ ጸሓፍቲ ዝዕወቱ፡ ዘይሕጉስ ቍልዕነት ዘሕለፉ ምስ ዝዀኑ እዩ ዝብል ምስ ተመሃርኩ፡ ወለደይ ዘሰክሕ ሕማቕ ነገራት ዝገበሩኒ ክምህዝ ጀመርኩ። እቲ ሓቂ ግና ብኣንጻሩ ሕጉስ ቍልዕነት እየ ኣሕሊፈ፣ ኣብ ሕያወይቲ ስድራ ምስ ምሉእ ተድላን ፍቕሪን ዓብየ።

እዚ ይዅን’ምበር፡ ኣቦሓጎይ ኣብ መዓስከር ስደተኛታት ዓሪፉ። ቀረባ ቤተሰበይ ፖል’ውን እኹል ሕክምና ክረክብ ስለ ዘይከኣለ ዓሪፉ። ሓንቲ ካብ ናይ ቀረባ መሓዙተይ፡ ኦኮሎማ፡ ብሓደጋ ነፋሪት ህይወታ ሓሊፋ፣ መካይን መጥፋእቲ-ሓዊ ናይ ዓዲና ማይ ስለ ዘይነበረን። ንትምህርቲ ክብሪ ዘይህብ ጨቋኒ ወተሃደራዊ መንግስቲ ንሃገርና ይመርሓሉ ኣብ ዝነበረ ግዜ እየ ዓብየ። ወለደይ መሃያኦም ይኽፈሉ ኣይነበሩን። ቈልዓ ኰይነ፡ መልማላታ ካብ መኣዲና ክጠፍእ ተዓዚበ፣ ማርገሪን’ውን ስዒቡዎ ተሰወረ። ቀጺሉ ዋጋ ባኒ እምብዛ ከበረ። ጸባ ብመቝነን ኰነ። ልዕሊ ኵሉ፡ ከም ንቡር ዝተወስደ ፖለቲካዊ ፍርሒ ኣብ ህይወትና ሰረጸ።

እዞም ኵሎም ዛንታታት’ዚኣቶም እዮም ነዚ ሕጂ ዘለኹዎ ንስነተይ ፈጢሮም። ኣብቶም ኣሉታውያን ዛንታታት ጥራሕ ምትኳር ግን ንተመኵሮይ ምትሓትን ነቶም ዝቐረጹኒ ብዙሓት ካልኦት ዛንታታት ዕሽሽ ምባልን እዩ። ሓደ ወገናዊ ዛንታ፡ ቅሙጥ ኣረኣእያታት (stereotypes) እዩ ዝፈጥር። ጸገም ናይ ቅሙጥ ወይ ልሙድ ኣረኣእያታት ከኣ ሓቂ ዘይምዃኑ ኣይኰነን፣ እንታይ ደኣ፡ ምሉእ ስለ ዘይኰነ እዩ። ሓደ ዛንታ ጥራሕ እዩ ዝፈጥር፣ እቲ በይኑ ዛንታ ድማ ይኸውን።

ርግጽ እዩ፣ ኣፍሪቃ ብዙሕ መቕዘፍቲ ዝርኣያ ኣህጉር እያ። አረ ኣዝዮም ብዙሓት እዮም፤ ዘስካሕክሕ ጾታዊ ዓመጽ ኣብ ኮንጎ፣ ኣብ ናይጀርያ 5,000 ሰባት ንሓደ ክፉት ናይ ስራሕ ቦታ ክሓቱ ክትርኢ ዘጨንቕ እዩ። ይዅን’ምበር፡ ካብ መቕዘፍቲ ወጻኢ ካልኦት ብዙሓት ኣገደስቲ ዛንታታት ኣለዉ።

ብዛዕባ ሓደ ቦታ ወይ ሰብ ክትዛረብ እንከለኻ ምስ ኵሉ ዛንታታቱ እንተ ዘይኰይኑ ክሳዕ ክንደይ ከቢድ ምዃኑ እዩ ዝርኣየኒ። ሳዕቤን ናይ ሓደ ወገናዊ ዛንታ ድማ ንዅርዓት ናይ ህዝቢ ዝቕንጥጥ ምዃኑ እዩ። ነቲ ደቅሰብ ማዕረ ዝገብረና ኣፍልጦ ድማ ኣብ ሓደጋ የውድቖ፣ ካብ ኣብ ዘመሳስለና፡ ኣብ ዝፈላልየና ስለ ዘድህብ።

ቅድሚ ናብ መክሲኮ ምቕንዐይ፡ እንታይ ነይሩዎ ኣብ ጉዳይ ስደተኛታት ይግበር ንዝነበረ ክትዓት ናይ ክልተኦም ወገናት ሰሚዐዮ እንተ ዝነብር፧ እንታይ ነይሩዎ ኣደይ ብዛዕባ ስድራቤት ፊደ ከተዕልለና እንከላ ድኻታትን ጻዕራማትን ምዃኖም እንተ ትነግረና፧ እንታይ ነይሩዎ ከምቲ ቹንዋ ኣቸበ፡ “ሚዛኑ ዝሓለወ ዛንታታት፡” ዝብሎ ዝተፈላለየ ኣፍሪቃዊ ዛንታታት ዝነግር መደበር ተለቪዥን ኣፍሪቃ እንተ ዝነብረና፧

እንታይ ነይሩዎ፡ እታ መዳቕስተይ ዝነበረት ኣመሪካዊት ብዛዕባ መጽሓፈይ ዝሓተመለይ ሙኽታር ባካሪ እንተ ትፈልጥ፧ ንሱ ደድሕሪ ሕልሙ ንምስዓብ ናይ ባንክ ስርሑ ራሕሪሑ ናቱ ኣሕታሚ ትካል ዝገበረ እዩ። ናይጀርያውያን፡ ኣንበብቲ ከም ዘይኰኑ ርዱእ ኣብ ዝውሰደሉ ዝነበረ እዋን፡ ንሱ ብኣንጻሩ ብርትዓዊ ዋጋ ዝንበብ እንተ ተቐሪብሎም እንታይ ኰይኖም ዘየንብቡ ብምባል ናብ ሕትወት ዝኣተወ እዩ።

ቀዳመይቲ ልብወለደይ ምስ ሓተመለይ፡ ድሕሪ ቍሩብ ግዜ፡ ቃለመሕትት ንምክያድ ናብ ሓንቲ መደበር ተለቪዥን ከድኩ። ኣብቲ ትካል ከም መልእኽተኛ እትሰርሕ ጓለንስተይቲ፡ “ልብወለድኪ ኣዝየ ፈትየያ። መዛዘሚኣ ግን ኣይፈተኹዎን። መቐጸልታ ክትጽሕፍላ ኣለኪ። ከምዚ ክኸውን ይኽእል እዩ. . .” እናበለት ኣዕለለትኒ። እንታይ ከም ዝጽሕፍ’ውን ወሰኸት። በዚ ካብ ምድናቕ ሓሊፈ ተነቓቓሕኩ። እዛ ጓለንስተይቲ ተራ ኣባል ናይቲ ኣየንብብን እዩ ዝበሃል ሕብረተሰብ ናይጀርያ እያ። ንመጽሓፈይ ኣንቢባቶ ጥራሕ ዘይኰነት፡ ስለ ዝወነነቶ እያ ከም መቐጸልታኡ እንታይ ከም ዝጽሕፍ ዝሓበረትኒ።

እታ መዳቕስተይ ዝነበረት፡ ብዛዕባ መሓዛይ ፉንሚ ዮንዳ ሰሚዓ እንተ ትነብር እንታይ ነይሩዎ፧ እዛ ተባዕ ጓለንስተይቲ ዝዀነት ዮንዳ፡ ኣዳላዊት መደብ ተለቪዥን (ኣብ ሌጎስ) እያ። ነቶም ክንርስዖም ዝመረጽና ዛንታታት ክትነግር ከኣ ትቃለስ።

እዛ መዳቕስተይ፡ ኣብ ዝሓለፈ ሰሙን ኣብ ሆስፒታል ሌጎስ ብዛዕባ ዝተኻየደ መብጣሕቲ ልቢ እንተ ትፈልጥ እንታይ ነይሩዎ፧ ብዛዕባ እቲ ብእንግሊዝኛ፡ ፒጂን፡ ኢግቦ፡ ዮሩባ፡ ኢጆ. . . ዝድረፍ ህልው ዘመናዊ ሙዚቃ ናይጀርያ – ካብ ጀይ-ዚ ክሳዕ ፈላ፡ ክሳዕ ቦም ማርሊ፡ ክሳዕ ኣቦሓጎታቶም ብዝኸይድ ዝተሓናፈጸ ጽልዋ ዝተቐናበረ ሙዚቃ – እንተ ትፈልጥ እንታይ ነይሩዎ፧

ብዛዕባ እታ ኣብዚ ቀረባ እዋናት፡ ደቀንስትዮ ፓስፖርተን ንምሕዳስ ናይ ሰብኣየን ፍቓድ ንዝሓትት ዘይምኽኑይ ሕጊ ንምጽራር ናብ ቤት-ፍርዲ ናይጀርያ ዝኸደት ክኢላ ሕጊ እንተ ትፈልጥ እንታይ ነይሩዎ፧ ብዛዕባ ሓያሎ ተበላሓትቲ ሰባት ዝሳተፉዎ ፍርያት ፊልም – ኖሊይውድ – እንተ ትፈልጥ እንታይ ነይሩዎ፧ ዋላ’ኳ ብዙሕ ቴክኒካዊ ሕጽረታት እንተ ኣሎዎም፡ ናይጀርያውያን ባዕሎም ዘፍረዩዎ ፊልም ባዕሎም ድማ ኣብ ምህላኹ ተጠቀስቲ ኣብነት እዮም። ብዛዕባ እታ ናይ ጸጕሪ ምልቃብ ትካል ዝኸፈተት ወሓለ ቈናኒት እንተ ትፈልጥ እንታይ ነይሩዎ፧ ወይከኣ፡ ብዛዕባ ሚልዮናት ካልኦት ናይጀርያውያን ናታቶም ዕዮ ዝኸፈቱ፡ ሓድሓደ ግዜ’ውን ዋላ ኣይቕንዓዮም ከይተሓለሉ ዝቐጸሉ እንተ ትፈልጥ እንታይ ነይሩዎ፧

ኣብ ዓደይ ኣብ ዝህልወሉ እዋን፡ ጠንቂ ዘይዕግበት ናይ ዝበዝሑ ናይጀርያውን ንዓይ’ውን የጋጥመኒ እዩ፤ ዝወደቐ መሰረተ ልምዓትና፡ ዝወደቐ መንግስትና። ብኣንጻሩ ድማ ብሰንኮም ከይበለ ዘይሕለል ጽንዓት ናይ ህዝቢ ኣሎ። ኣብ ወከፍ ክረምቲ ናይ ጸሓፍቲ ዓውደ-ዕዮ እህብ እየ። እቲ ብዝሒ ዝምዝገብን ብዝሒ ዛንታታት ክነግር ዝደልን ይገርመኒ እዩ።

ኣነን ናይ ናይጀርያ ኣሕታሚ መጻሕፍተይን “ፋራፊና ትራስት” ዝተባህለ መኽሰብ ኣልቦ ትካል ከፊትና ኣለና። ኣብያተ-ንባብ ንምኽፋትን ዝነበረ ንምሕዳስን ዓብይ ሕልሚ ኣሎና። መጻሕፍቲ ዘይብለን ኣብያተ-ንባብ ናይ ኣብያተ ትምህርቲ መጻሕፍቲ ክንቅርበለን፣ ከምኡ’ውን፡ ነቶም ብዙሕ ዛንታታትና ክነግሩ ህንጡያት ዝዀኑ ኵሎም ሰባት፡ ኣብ ንባብን ጽሕፈትን ዘተኰረ ኣዝዩ ብዙሕ ዓውደ-ዕዮታት ክንውድብ ኢና።

ዛንታታት ኣድለይቲ እዮም፣ እኳ ደኣ ብብዝሒ። ዘሎካ ንምሕራምን ንዕንወትን ዝውዕሉ ዛንታታት እኳ እንተ’ለዉ፡ ኣብ ርእሲ’ቲ ዘሎካ ንምሕያልን ሰብ ንምዃንን’ውን የኽእሉ እዮም። ዛንታታት ሓበን ህዝቢ ክሰብሩ ይኽእሉ። ብኣንጻሩ፡ ዝተሰብረ ሓበን ህዝቢ’ውን ይዝንኑ እዮም።

ኣመሪካዊት ደራሲት ኣሊስ ዎከር ብዛዕባ ኣዝማዳ ካብ ደቡብ ናብ ሰሜን ዝገስገሱዎ ኣብ ዝጸሓፈቶ፡ ነቲ ኣብ ደቡብ ዝሓደጉዎ ህይወት ብምዝንታው፡ “ኮፍ ኢሎም፡ ባዕላቶም መጽሓፍ ከንብቡ፡ መጽሓፍ እናንበብኩ ክሰምዑኒ. . . ምርኣይ ከምዚ ናብ ገነት ምምላስ እዩ፡” ዝበለቶ፡ ኣነ’ውን በዚ ሓሳብ’ዚ ክዛዝም።

ብዛዕባ ዝዀነ ቦታ ሓደ ወገናዊ ዛንታ ዝበሃል ከም ዘየሎ እንተ ኣስተብሂልናን ሓደ ወገናዊ ዛንታ እንተ ነጺግናን ከምዚ ናብ ገነት ዳግማይ ምምላስ እዩ።

አመስግነኩም።

ጸሓፊትን ደራሲትን ቺማማንዳ ንጎዚ ኣዲቸ ኣብዚ ግዜ’ዚ ሓንቲ ካብቶም ብደረጃ ዓለም ዝፍለጡ ኣፍሪቃውያን ጸሓፍቲ ክትከውን ከላ፡ ጽሑፋታ ኣብ ፖለቲካ፡ ባህሊ፡ ‘ጀንደር’ ወዘተ የተኵሩ። እዛ፡ “ሓደጋ ናይ ሓደ ወገናዊ ዛንታ፡” ብዝብል ኣብ Ted Talk ዘቕረበታ መደረ ድማ ሓንቲ ካብ’ተን ብብዝሒ ዝተርኣያ መደባት ክትከውን ዝበቕዓት እያ።

(ብፓውሎ ኰልዮ)

ክትሓኽርዮ እትደልይዮ ጎቦ ምረጺ

ካልኦት ሰባት፡ “እቲኣ ትጽብቕ” ወይ “እቲኣ ትቕልል ትመስል” ብዝብሉዎ ኣይትጸለዊ። ዕላማኺ ንምውቃዕ ሓያል ጻዕሪን ውዕዉዕ ፍቕሪን ይሃልኺ። ተሓታቲት ምርጫኺ ባዕልኺ ስለ ዝዀንኪ ብዛዕባ እትገብርዮ ርግጸኛ ኵኒ።

ናብቲ ጎቦ ዘብጽሓኪ መንገዲ ድለዪ

እቲ ጎቦ ብማዕዶ ጽቡቕ፡ ኣገዳሲን ብድሆ ዝመልኦን ኰይኑ ይርኣየኪ። ምስ ቀረብክዮ ብመንገዲታት ዝተቐነተን ኣብ ሞንጎኽን ሞንጎኡን ጣሻታት ዘሎዎን’ዩ። እቲ ኣብ ካርታ ንጹር ዝነበረ ኣብ ግብሪ ዝተሓላለኸ እዩ። ሓንቲ መዓልቲ ነብስኺ ምስቲ ጎቦ ተፋጢጣ ክሳዕ እትረኽብያ ከኣ ንዅሎም መንገዲታትን ኣሰራትን ክትፍትንዮም ኣለኪ።

ቅድመኺ ኣብኡ ካብ ዝነበረት ተመኵሮ ውሰዲ

ንነብስኺ ከም ፍልይቲ ገይርኪ ዋላ ደኣ ውሰድያ’ምበር፡ ኣቐዲማ ከም ናትኪ ሕልሚ ዝነበራ ኵሉ ሳዕ ስለ ዘላ፡ ገመድኪ ኣበይ ከም እትኣስርዮ፡ ጥውይዋይ መንገዲታቱ ንምሕላፍ ዘቃልለልኪ ዝተሰብሩ ጨናፍር በየን ከም ዘለዉ ዝሕብርን ንመንገድኺ ዘቃልል ኣሰራት ብድሕሪኣ እትሓድግንስ ኣላ። እቲ ምሕኳር ናትኪ ሓላፍነት ይኹን’ምበር፡ ተመኵሮ ካልኦት ሰባት ሓጋዚ ምዃኑ ኣይትዘንግዒ።

ቀሪብኪ እትርእይዮም ሓደጋታት እትቈጻጸርዮም እዮም

ነታ ናይ ሕልምኺ ጎቦ ክትሓዅርያ ኣብ ዝጀመርክሉ፡ ኣብ ከባቢኺ ብዛዕባ ዘለዉ ነገራት ኣድህቦ ይሃልኺ። ልክዕ’ዩ ሕማቕ ኵነታት የጓንፍ እዩ፤ ክትፈልጥዮም ዘይትኽእሊ ነቓዓት፣ ከምኡ’ውን፡ ብማይን ንፋስን ዝለመጹ ከም በረድ ሸታሕ ኣቢሎም ዘውድቑ ኣእማን ኣለዉ።  እግሪኺ ኣበይ ተንብሪ ከም ዘለኺ እንተ ኣስተብሂልኪ ግን መጻወድያታት በየን ከም ዘለዉ ትፈልጢ’ሞ፡ ጐሲኽዮም ትሓልፊ።

እቲ መልክዓ መሬት ይቕየር እዩ’ሞ ብዝሓሸ ውጽእዮ

ዕላማኺ ኣብ ዝባን ወይ ላዕሊ ምብጻሕ ምዃኑ ኵሉ ሳዕ ኣብ ኣእምሮኺ ይሃሉ። እቲ ትርኢት ዋላ ይቀየር፡ ሓንሳእ ደው ኢልኪ ነቲ ፓናሮማዊ ትርኢት ኣስተማቕርዮ። ኣብ ወከፍ ስጕሚ ተኽእሎ ኣርሒቕኪ ምርኣይ ስለ ዘሎ፡ ኣቐዲምኪ ኣስተብሂልክሎም ዘይትፈልጢ ነገራት ኣለዉ’ሞ፡ ንኽትድህስስዮም ግዜ ይሃልኺ።

ኣካልኪ ኣኽብሪ

ንነብስኺ ክትገብርላ ዝግብኣኪ ክንክን ምስ እትፍጽሚ ኢኺ ነቲ ጎቦ ክትድይብዮ እትኽእሊ። ኵሉ ግዜ ህይወት እትህበኪ ስለ ዘሎዋ፡ ካብ ነብስኺ እትሓቶ ብዙሕ ኣይኹን። ስጕምትኺ ኣዝዩ ቍልጡፍ ምስ ዝኸውን ትደኽሚ እሞ ፍርቂ ምስ በጻሕኪ ኢድኪ ትህቢ። ምሒር ቀስ እንተ ኢልኪ ከኣ መሬት ጸልሚቱ መንገዲኺ ስሒትኪ ትጠፍኢ። ነቲ መልክዓ-መሬት ኣስተማቕርዮ፡ ነቲ ዝሑል ማይ ስተይዮን ነቲ ተፈጥሮ ብልግሳ እትህበኪ ፍረታት ብልዕዮን። ግናኸ መንገዲኺ እናቐጸልኪ።

ነፍስኺ ኣኽብሪ

“ክገብሮ እየ” እናበልኪ ደጋጊምኪ ኣይትዛረቢ፣ መንፈስኪ ይፈልጦ እዩ። ነቲ ነዊሕ መንገዲ፡ ንመስርሕ ዕብየትኪ፡ ኣብ ደረት-ትርኢት መብጽሕን ሰማይ ክትትንክፊን ተጠቐምሉ። ዕግበት ኣብ ዕላማኺ ንምብጻሕ ኣይሕግዘክን’ዩ – ንናይ ምሕኳር ደስታኺ ጥራሕ’ዩ ዝጽይቐልኪ። በቲ ካልእ ሸነኽ’ውን ንውሽጣዊ ብርትዐኺ ስለ ዘዳኽሞ፡ “ካብ ዝሓሰብኩዎ ንላዕሊ ዝበርትዐ’ዩ፡” እናበልኪ ኣይትደጋግምዮ።

ተወሳኺ ርሕቀት ክትከዲ ድልውቲ ኵኒ

ርሕቀት ጫፍ ናይቲ ጎቦ ካብቲ ዝሓሰብክዮ ንላዕሊ’ዩ – ኵሉ ሳዕ። ብዙሕ እዋን፡ ቀረባ ዝበልክዮ ርሑቕ ኰይኑ ክጸንሓኪ ይኽእል’ዩ። ተወሳኺ ርሕቀት ክትከዲ ድልውቲ ክሳዕ ዝዀንኪ ግን ጸገም ኣይኰነን።

ኣብ ልዕሊ’ቲ ጎቦ ኣብ ዝበጻሕክሉ ሕጉስቲ ኵኒ

ንብዒ፡ ኣጣቕዒ… ግብራዊ ገይረዮ ኢልኪ ጸምብሊ። እቲ ንፋስ፡ ንኣእምሮኺ የጽርዮ፣ ንምቖትክን ዝደኸመ ኣእጋርክን የዝሕሎ፣ ኣዒንትኺ ክፈትዮ፣ ንርስሓትኪ ካብ ልብኺ ኣውጽእዮ። እቲ ሓደ ግዜ ሕልሚ ጥራሕ ዝነበረ፡ እቲ ናይ ርሑቕ ራእይ ዝነበረ፡ ሕጂ ኣካል ህይወትኪ ኰይኑ። ሕልምኺ ክውን ምግባርኪ ሰናይ እዩ።

ቃል እተዊ

ኣብ ውሽጥኺ ከም ዘሎኪ ዘይትፈልጥዮ ዝነበርኪ ብርትዐ ዳህሲስክዮ ኣለኺ። ንዝመጽእ መዓልቲታትኪ ከም እትጥቀምሉ ንነብስኻ ንገርያ። ካልእ ጎቦ ከም እትድህስስን ካልእ ጕዕዞ ከም እትጅምርን’ውን ቃል እተውላ።

ዛንታኺ ጽወዪ

እወ፡ ዛንታኺ ንገሪ። ኣብነት ንኻልኦት ኵኒ። ከም ዝከኣል ንዅሉ ንገሪ’ሞ፡ ካልኦት ናታተን ጎቦታት ንኽሓዅራ ትብዓት ክረኽባ እየን።

(Like the Flowing River ካብ ዝብል መጽሓፍ ፓውሎ ኰልዮ፡ ገጽ 12 – 15)